ކެޕްޓަން ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅުގެ ޤައުމީ ޚިދުމަތް

ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއަށާއި ދިވެހި ދައުލަތަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ޚިދުމަތްކުރެއްވި މއ. ހައިވަކަރުގޭ އަލްފާޟިލް ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅުގެ ފުރިހަމަ ނަންފުޅަކީ އަޙްމަދު ޔޫސުފެވެ. އެމަނިކުފާނު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 1 ސެޕްޓެންބަރު 1932 ގައެވެ. ބައްޕައަކީ ޔޫސުފް އާދަމެވެ. މަންމައަކީ ޢާއިޝަތު އަބޫބަކުރެވެ.

ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ތަޢުލީމު ހާސިލު ކުރެއްވީ މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލުންނެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ޤައުމީ ޚިދުމަތުގެ ފެށުމަކީ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއެވެ. ހައިވަކަރު އަަޙުމަދުފުޅު ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއާ ގުޅިވަޑައިގަތީ 08 އޮކުޓޫބަރު 1953 ގައެވެ. އެ ދުވަހުން ފެށިގެން އިޚުލާޞްތެރިކަމާއި ވަފާތެރިކަމާއެކު 24 އަހަރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގައި ޚިދުމަތް ކުރެއްވިއެވެ. މި ދިގު މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ސިފައިންގެ 4 ނަންބަރު ސަރުދާރުކަމާއި، 3 ނަންބަރު ސަރުދާރުކަމާއި، 2 ނަންބަރު ސަރުދާރުކަމާއި، 1 ނަންބަރު ސަރުދާރުކަމާއި ކެޕްޓަންގެ މަޤާމު އަދާކުރެއްވިއެވެ. ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ ހިންގުންތެރި ލީޑަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ޚާއްޞަގޮތެއްގައި އިދާރީ ހިންގުންތެރިކަމާއި މެނޭޖްމަންޓުގެ ދާއިރާއިން އަސްކަރިއްޔާއަށް ކޮށްދެވި ޚިދުމަތްތައް ގިނަގުނައެވެ. އަސްކަރިއްޔާގެ ޤަވާޢިދުތަކާއި ނިޒާމުތަކާއި އުސޫލުތައް އަދި އަސްކަރީ ފަލްސަފާތައް ނަގަހައްޓައި ދެމެހެއްޓެވުމުގައި ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅަކީ އަމިއްލަ ޝަޚުޞިއްޔަތުން ފުރިހަމަ ނަމޫނާއެއް ދައްކަވައިދެއްވި ވަރުގަދަ އަސްކަރީ ލީޑަރެކެވެ.

ސިފައިންގެ ޚިދުމަތާ ގުޅިވަޑައި ގެންނެވިއިރު ވެސް ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅަކީ ރާއްޖޭގައި ފާހަގަކޮށްލެވުނު ކުޅިވަރުގެ ޝަޚްސިއްޔަތެކެވެ. ޚާއްޞަގޮތެއްގައި އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ޒަމާނީ ފުޓްބޯޅަ ކުޅެންފެށި ޖީލުގައި އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވުނު އެންމެ މޮޅު ގޯލްކީޕަރެވެ. ފުޓްބޯޅައިގެ އިތުރުން ހޮކީއާއި ކްރިކެޓްފަދަ ގިނަ ކުޅިވަރުތަކެއް ކުޅުއްވި ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ސިފައިންގެ ޚިދުމަތާ ގުޅިވަޑައިގެންނެވުމަށްފަހު ރަގަބީ ގުޅުއްވަން ފަށްޓަވައި، މަތީ ފެންވަރުގައި ރަގަބީ ކުޅުއްވިއެވެ.

ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅަކީ ކޮންމެ ކަމެއް ވެސް ވަރަށް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ކަމަށްކަމޭ ހިތްތަވައިގެން ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ ތެރެއިން އޭރަކު ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވި ކޮންމެ ކަމެއް ފަސްޖެހިވަޑައި ނުގެން ކުރެއްވި، އަމުރަށް ކިޔަމަންތެރި އަދި ނަޒާހަތްތެރި ބޭފުޅެކެވެ. އެއީ އެ މަނިކުފާނުގެ އަސްކަރީ ހަޔާތުގައި ރާއްޖޭގައި ހިނގައިދިޔަ ދާޚިލީ ބޮޑެތި ހަމަނުޖެހުންތައް ހަމައަކަށް އެޅުވުމުގައި ސިފައިން ހިންގި ބޮޑެތި ޚާއްޞަ އޮޕަރޭޝަންތަކުގައި ޢަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވެ ވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. އެމަނިކުފާނު ވެފައިވަނީ ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތަކަށް ފުރިހަމައަށް ތަބާވެ ވަޑައިގެންނެވި އަދި އެހާމެ ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު ޚިދުމަތް ކުރެއްވި ބޭފުޅަކަށެވެ. ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ފުލުހުންގެ ޚިދުމަތް އޮތްއިރު އެ ޚިދުމަތުގެ ތެރޭގައި ވެސް އިސް މަޤާމުތަކެއް ފުރުއްވިއެވެ. މިގޮތުން 27 އޮގަސްޓް 1960ގައި ތަހުގީގު އޮފީހުގެ މަސައްކަތް ފެށުނުއިރު މާރާމާރީއާ ބެހޭ ބައިގެ ވެރިޔާގެ އެހީތެރިއަކަށް ހުންނެވީ އެ މަނިކުފާނެވެ. އެއީ އަސްކަރިއްޔާއިން ލިބިވަޑައިގަންނަވަމުން ދިޔަ ތަޖުރިބާގެ އަލީގައި ޝަޚްޞިއްޔަތު ބިނާކުރެއްވި ސިފަވަންތަ ލީޑަރެކެވެ. ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅުގެ ޝަޚްޞިއްޔަތުން ފާހަގަކުރެވޭ އެންމެ ޚާއްޞަ ސިފައަކީ އަސްކަރީ މަތިވެރި އަޚޫލާޤެވެ. އެއީ ވަގުތަށް ކަމޭހިއްތެވުމާއި ވެރިންނަށް ކިޔަމަންތެރިވުމުގައި ނަމޫނާ ބޭފުޅެކެވެ.

ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުން ރިޓަޔަރ ކުރެއްވީ 27 ޑިސެންބަރު 1978 އެވެ. އެއީ ސިފައިންގެ އެންމެ މަތީ ފަންތީގައި ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއަށް ގިނަގުނަ އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި އަސްކަރީ ލީޑަރެކެވެ. ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުން ރިޓަޔަރ ކުރެއްވުމަށްފަހު ވެސް ދިވެހި ދައުލަތަށާއި ސަރުކާރަށް އެ މަނިކުފާނު ވަނީ ވަރަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވާފައެވެ. މިގޮތުން އަދާކުރެއްވި މަޤާމުތަކުގެ ތެރޭގައި މުލަކަ އަތޮޅާއި ފާދިއްޕޮޅާއި އައްޑުއަތޮޅުގެ އަތޮޅުވެރިކަން ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން މިނިސްޓްރީ އޮފް ޕްރޮވިންސަލް އެފެއަރޒްގެ އެސިސްޓެންޓް އަންޑަރ ސެކެޓްރީކަމާއި، ރެންޓަލް ޑިވިޝަންގެ އެސިސްޓެންޓް މެނޭޖަރުކަމާއި، މެނޭޖަރުކަމާއި، ސެންޓްރަލް ހޮސްޕިޓަލްގެ މެނޭޖަރުކަމާއި، މިނިސްޓްރީ އޮފް އިންފޮމޭޝަން އާޓްސް އެންޑް ކަލްޗަރގެ ޑިރެކްޓަރުކަމާއި، އެސިސްޓެންޓް ޑިރެކްޓަރު ޖެނެރަލްކަމާއި، ކޮމިޔުނިޓީ އޯގަނައިޒޭޝަން ޑިވެލޮޕްމަންޓް ކައުންސިލްގެ ޑިރެކްޓަރު ޖެނެރަލްކަން ހިމެނެއެވެ.

ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅަކީ ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާ އަދާކުރެއްވުމުގައި ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތަކަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ފަރުވާތެރިވެ ވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. ޚިދުމަތް ކުރެއްވި ކޮންމެ ދާއިރާއެއްގައި ވެސް ވެރިންނާއި މުވައްޒަފުންގެ އިތުބާރު ހޯއްދެވި ބޭފުޅެކެވެ. ސަރުކާރުން ފޯރުކޮށްދޭ ޚިދުމަތުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރެއްވުމަށާއި ހަރުދަނާ ނިޒާމުތަކާއި އުސޫލުތައް އެކުލަވާލައްވައި އެގޮތުގެ މަތިން އަމިއްލަފުޅު ޝަޚްސިއްޔަތުން ނަމޫނާ މިސާލު ދައްކަވަމުން ލީޑުކުރެއްވި ވެރިއެކެވެ.

މީގެތެރެއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ހާދިސާއަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ކުރިމަތިވި އެންމެ ވަރުގަދަ އަދި އެންމެ ނުރައްކާތެރި ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާކަމުގައިވާ 1988 ނޮވެންބަރު 3ގެ ޢުދުވާނީ ޙަމަލާގައި އެމަނިކުފާނު ކުރެއްވި އަގުހުރި ޤައުމީ ޚިދުމަތެވެ. އޭރު އެމަނިކުފާނު ހުންނެވީ ސެންޓްރަލް ހޮސްޕިޓަލްގެ މެނޭޖަރުގެ މަޤާމުގައެވެ. އެ ޙަމަލާ ދޭން ފެށުމާއެކު ފަތިހު ހޮސްޕިޓަލަށް ވަޑައިގެން ޑޮކްޓަރުންނާއި ނަރުހުން ޚިދުމަތަށް ނެރުއްވައި، އަސްކަރީ ކޭމްޕެއްގެ ގޮތުގައި 24 ގަޑިއިރު ޚިދުމަތްދޭ ހޮސްޕިޓަލަކަށް އެ ހޮސްޕިޓަލު ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. އޭރު އެތަނުގައި ތިއްބެވި މަދު އަދަދެއްގެ ޑޮކްޓަރުންނާއި ނަރުހުންނާއެކު އެ ދުވަސްވަރު ހުރިހާ ވަގުތެއް އެމަނިކުފާނު ހޭދަކުރެއްވީ ހޮސްޕިޓަލުގައެވެ. އޭރު މާލޭގައި އިތުރު ހޮސްޕިޓަލެއް ނެތުމާއެކު ހޮސްޕިޓަލުން ދޭންޖެހޭ ފަރުވާތައް ކުރިއަށް ގެންދެވޭގޮތް  ހަމަޖައްސަވަމުން ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ޙަމަލާގައި ބޮޑެތި ޒަޚަމްތައްވީ ފަރާތްތަކަށް ފަރުވާދެވޭނެ އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖައްސަވަމުން ގެންދެވިއެވެ.

ރައީސް މައުމޫނުގެ ޒަޢާމަތު ފެށުނުއިރު ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ހުންނެވީ ސިފައިންގެ 1 ނަންބަރު ސަރުދާރުގެ ރޭންކުގައެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގައި ތިއްބެވި އެންމެ އިސް ބޭފުޅުން ތިއްބެވީ އެ ރޭންކުގައެވެ. 13 ނޮވެންބަރު 1978 ގައި ސިފައިންގެ 1 ނަންބަރު ސަރުދާރުގެ ރޭންކާ އެއްވަރު ރޭންކެއްގެ ގޮތުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުން ކެޕްޓަންގެ ރޭންކު ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. އެހެންކަމުން ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުން ރިޓަޔަރ ކުރެއްވިއިރު ހުންނެވީ އޭރު ސިފައިންގެ އޮނިގަނޑު ހަމަޖެހިފައިވާ ގޮތުން ސިފައިންގެ އެންމެ އިސް ރޭންކު ކަމުގައިވާ ކެޕްޓަން ރޭންކުގައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް، ރައީސް ނާޞިރުގެ ވެރިކަން ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށް އޮމާންކަމާއެކު ބަދަލުކުރެވިގެން ދިއުމުގައި އަސްކަރިއްޔާގެ އޭރުގެ ލީޑަރޝިޕުން ކުރެއްވި އިޚުލާޞްތެރި މަސައްކަތުގައި ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު އިސް ދައުރެއް އަދާކުރެއްވިއެވެ. ސިފައިންގޭގައި އެންމެ އިސް ރޭންކެއްގެ ގޮތުގައި ކެޕްޓަންގެ ރޭންކު ހަމަޖެއްސެވިއިރު އެ ރޭންކުގެ އިންސިގްނިއަރއަކީ ހުރަހަށް ކިނާރީ ފަށެއްއަޅައި އެ ފަށާ ޖެހިގެން ޕިޕެއް ޖަހާފައި ހުންނަ މަހުމާގަނޑެކެވެ.

އަލްމަރްޙޫމް ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅު އަވަހާރަވީ، އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާތާ ދުވަސްތަކެއްވުމަށްފަހު، 2022 އޮގަސްޓް 5 ވީ ހުކުރު ދުވަހުގެ ހެނދުނު އިންދިރާގާންދީ މެމޯރިއަލް ހޮސްޕިޓަލުގައެވެ. އަވަހާރަވިއިރު އުމުރުފުޅަކީ، 89 އަހަރެވެ. ފަސްދާނު ލެވުނީ މާލޭ އާސަހަރާގައެވެ.

ހައިވަކަރު އަޙްމަދުފުޅާ ބައްދަލުކޮށް އެ މަނިކުފާނުގެ އަސްކަރީ ޚިދުމަތުގެ ދުވަސްވަރު ސިފައިންގޭގެ ކަންތައްތައް ހުރިގޮތުގެ މައްޗަށް އެއްފަހަރަށްވުރެ ގިނަ ފަހަރު ވާހަކަ ދައްކައި މަޢުލޫމާތު ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު އަޅުގަނޑަށް އެމަނިކުފާނު ދެއްވިއެވެ. އަމިއްލަފުޅު ގޭގައި ވެސް ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ. އަތްޕުޅުގައި ހުރި ފޮޓޯތައް ދައްކަވައި ބައެއް ފޮޓޯ ހިއްސާކުރެއްވިއެވެ. އަމިއްލަފުޅު ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަތަކާއި ތަޖުރިބާތައް ހިއްސާކުރެއްވިއެވެ. އެއިން ކޮންމެ ފުރުޞަތެއްގައި ވެސް އަޅުގަނޑަށް އިހުސާސް ކުރެވުނީ އެ މަނިކުފާނަކީ ސިފައިންގެ ބޭފުޅެއްކަމެވެ. ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުން ރިޓަޔަރ ކުރައްވައިގެން ހުންނެވިތާ އެތައް އަހަރެއް ފާއިތުވެދިޔައިރު ވެސް އެމަނިކުފާނުގެ ޝަޚްސިއްޔަތުގައިވާ ސިފަވަންތަކަން ފަނޑުނުވާ ކަމެވެ. ގަޑިއަށް ފަރުވާތެރިވުމުގައި ފެނުނީ ފުރިހަމަ ނަމޫނާއެކެވެ. ދެން ފާހަގަވީ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއާމެދު އޮތް މަތިވެރި ލޯތްބެވެ. އޭރުގެ ވާހަކަތައް އާކައިވްކޮށްދެއްވުމަށް އޮތް ޝައުޤުވެރިކަމެވެ. އެ އަގުހުރި މަސައްކަތްޕުޅުވީ ދިވެހި އަސްކަރީ ތާރީޚަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު މުއްސަނދި ކަމަކަށެވެ.

އަޅުގަނޑުގެ ހެޔޮ ދުޢާއަކީ އިޚްލާޞްތެރިިކަމާއި ވަފާތެރިކަމުގައި ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއަށާއި ދިވެހި ދައުލަތަށް ކޮށްދެއްވި އަގުހުރި ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި ބަރަކާތްލައްވައި ހެޔޮ ދަރުމަ މިންވަރުކުރެއްވުމެވެ.