ޙުސައިން ޢަލީ
ދިވެހީންނަކީ ވަރަށް ސާދާ ސީދާ ދިރިއުޅުމެއް އުޅެމުން އަންނަ ބައެކެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް އިހުގައި ދިވެހީންގެ ދިރިއުޅުމަކީ ވަރަށް ސާދާ ދިރިއުޅުމެކެވެ. އިހުޒަމާނުންސުރެ ދިވެހީންގެ ދިރިއުޅުން ބިނާވެފައި އޮންނަނީ ރިވެތި އަޚުލާޤުގެ މައްޗަށެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ އެންމެހާ ރީތި ގޮތްތަކާއި ސާދާ އަދަބުތަކަކީ ދިވެހީންގެ ވަރަށް ގާތް އެކުވެރިން ތަކެކެވެ. ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާމަކީ އެފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާފަދަ މިސާލެކެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ އެންމެހާ ރިވެތި އަދަބުތަކާއި ގޮތްތައް އެކުލެވިގެން ފައްކާވެ، ޖަރީ ވެފައިވާ ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާމަކީ ހަރުދަނާ އިންސާނީ ދިރިއުޅުމަކަށް ބޭނުންވާނެ އެންމެހާ ކަންކަން ހިމެނިފައިވާ ފޭރާމެކެވެ. ޒަމާންތަކާ އެކު ޖީލަކަށް ފަހު ޖީލަކުން ވާރުތަ ވަމުން އައި މި އަގުހުރި ޖަވާހިރު މިހާރު މިވަނީ އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނާ ފިކުރުކުރަންޖެހޭ ހިސާބަށް ހިނގައްޖެކަމުގެ އިހުސާސްކުރެވޭ ހާލަތެއްގައެވެ.
އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަ އަކީތޯއެވެ. އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފައަކީ ދިރިއުޅުމުގެ މައިދާނުގައި ކަންކުރާ ބީދައަށް ބަލާއިރު، ރީތި ކޮންމެ ސިފައެއް އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ސިފައެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ އެންމެ ސިފައެއް ނޫނެވެ. މިއީ ދިރިއުޅުމުގެ ކޮންމެ ކަމެއްގައި ވެސް ޢަމަލުކުރަންޖެހޭ ނުވަތަ ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭ ރީތި ސިފަތަކެވެ. މިކަހަލަ ބައެއް ސިފަތަކަކީ އުނގެނުމުގެ ތެރެއިން ދަސްކޮށްދޭ ސިފަތަކެވެ. އަދި ބައެއް ސިފަތަކަކީ މާހައުލުން ދަސްވާ ސިފަތަކެވެ. ބައެއް ސިފަތަކަކީ މީހާ ޤަބޫލުކުރާ ގޮތާއި ދެކޭ ގޮތްތަކުގެ ތެރެއިން ދެނެގަންނަ ރީތި ސިފަތަކެވެ. ބައެއް ސިފަތަކަކީ ދިރިއުޅުމުގައި ކުރިމަތިވާ ކަންކަމުން އިސްކުރާ ރީތި ސިފަތަކެވެ. ކޮންމެއަކަސް ކުރުކޮށް ފޮނިކޮށް ދަންނަވާނަމަ، ރީތި ހުރިހާ ސިފައަކީ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކެވެ.
ދިވެހީންނަކީ މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. ސައްތައިންސައްތަ މުސްލިމުންނެވެ. އަދި އިސްލާމް ދީނަކީ ދިވެހީންގެ ފަޚުރާއި ޝަރަފެވެ. ދިވެހީންގެ ނަސީބެވެ. ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި އޮތް އެންމެ ރީތި އިޖުތިމާޢީ ސިފައަކީ ދިވެހީންގެ ތެރެއިން އެކަކު އަނެކަކަށް ބައްދަލުވާހިނދު ގޮވާލާ ސަލާމެވެ. “އައްސަލާމް ޢަލައިކުމް ވަރަޙްމަތުﷲ ވަބަރަކާތު”. ﷲގެ ބަރަކާތާއި ރަޙްމަތް ތިބާއަށް ލައްވާށިއެވެ. ޖަވާބުގައި އަނެކުން ވެސް ހަމައެފައިދައިން ޖަވާބުދެއެވެ. “ވަޢަލައިކުމް ސަލާމް ވަރަޙްމަތުއްﷲ ވަބަރަކާތު”. ކިހާ ރީތި ތޯއެވެ. މުސްލިމުން ބައްދަލުކުރުމަށް މިއަށްވުރެ ވަކި ރަގަޅު ގޮތެއް ނޯންނާނެކަން ކަށަވަރެވެ. މި ރީތި ސިފަ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ޒަމާނުއްސުރެ އޮންނަކަން އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު އެހެނިހެން ގޮތްގޮތަށް މުޚާޠަބު ކުރިކަމުގައިވިއަސް، މިހާރު ވެސް މިރީތި ސިފައަށް އިސްކަން ދޭކަން ފާހަގަކުރަންޖެހެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި އޮތް މި ހަރުދަނާ ސިފަ އުވިދިޔަނުދީ ބޭއްވުމަށް ޓަކައި އެންމެންގެ ހިއްސާ ވެސް ބޮޑެވެ.
ޝައްކެއްނެތެވެ. ޒަމާނުންސުރެ ދިވެހީންނަކީ ޢާއިލީ ބަދަހިކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އިސްކަންދޭ ބައެކެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މައިންބަފައިންނަށް އިޙްތިރާމްކޮށް، ކަމޭހިތުމަކީ ދިވެހީން ޤަބޫލުކުރާ އިޖުތިމާޢީ ވަރަށް މުހިންމު ރީތި ސިފައެކެވެ. މި ކަމުގެ ތެރެއިން މައިންބަފައިންނަށް އަޅާލުމާ، އޯގާތެރިވުމަކީ ދިވެހި ދަރިންގެ ވަރަށް އިސް ވާޖިބެއް ކަމުގައި ދެކޭ ކަމެކެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް މައިންބަފައިން ދުވަސްވެ ގައިބާރު ދޫވެ، ދަރީންގެ އެހީތެރިކަން އިންތިހާއަށް ބޭނުންވާ ހިނދު، ލޯތްބާއި ކުލުނާއި އޯގާތެރިކަމާއެކު މައިންބަފައިން ބެލެހެއްޓުމަކީ ދިވެހި ދަރީން ވަރަށް ސަމާލުކަން ދޭ ކަމެކެވެ. މިކަން މިހެން އޮތުމާއެކު މިއީ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި އޮތް އިޖުތިމާޢީ ރީތި އަދި މުހިންމު ސިފައަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ.
ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި އޮތް އަދި މިހާރު ވެސް އޮންނަ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތައް އެކި ދިމަދިމާލަށް ވަނީ ހުޅުވާލެވިފައެވެ. މަގުމަތީގެ އަދަބު ތަކާއި ގޭތެރޭގެ އަދަބުތަކާ ދިރިއުޅުމުގެ އެހެނިހެން ދާއިރާތަކުގައި ދިވެހީން ގެންގުޅޭ ރީތި ގޮތްތަކަކީ މި ދެންނެވި ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަންކަމެވެ. މިގޮތުން ކެއުމުގެ އަދަބުތަކާއި ދޮށީ މީހުންނާ މެދު ކަންކަން ކުރުމުގައި ގެންގުޅޭ ރީތި ސިފަތަކާއި ހެދުން އެޅުމާއި ވާހަކަދެއްކުމުގައި އިޖުތިމާޢީ ގޮތުން ގެންގުޅޭ ރީތި އަދަބު ތަކާއި ސިފަތަކަކީ ޚާއްޞަ ކަންކަމެވެ.
ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން މަގުމަތީގެ އަދަބުތަކަކީ ވަރަށް ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ސިފަތަކެކެވެ. އެގޮތުން މަގުގެ އެއްފަރާތުން ހިނގުމާއި، މަގުމައްޗަށް ކުޅު ޖެހުމުގައި ގެންގުޅޭ އުސޫލު ތަކާއި މީހުންނަށް އުދަގޫވާފަދަ އެއްޗެއް މަގުމަތީގައި އޮތްނަމަ، ކަންކުރާ ގޮތާއި މަގުމަތީން ދޮށީ މީހަކާ ދިމާވެއްޖެނަމަ ކަންކުރާ ގޮތްތަކަކީ އިޖުތިމާޢީ ގޮތުން ދިވެހީން ގެންގުޅޭ ރީތި ސިފަތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ޖީލުތަކަށް ހިފަހައްޓާފައިވާ ރީތި ސިފަތަކެވެ. އެހެނަސް މިއަދު މީގެ ތެރެއިން ބައެއް ސިފަތައް ހަނދާން ހުރީ ކޮންބޭފުޅުންނެއްތޯ އަޅުގަނޑުމެން ސުވާލުކޮށްލަން ޖެހެއެވެ.
ދިވެހީން ގެންގުޅޭ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކަށް ބަލާއިރު ގޭގެއަށް ވަނުމުގައި ދިވެހީން ގެންގުޅޭ އާދައަކީ ވަރަށް ރީތި އަޚުލާޤީ ސިފައެކެވެ. އަދި އަނެކުންގެ އިޙްތިރާމާއި ލޯބި ލިބިގެންދާ ސިފައެއް ވެސް މެއެވެ. ގެއަކަށް ވަނުމުގެ ކުރިން، ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ޢާންމުކޮށް ވަދެ ނޫޅޭ ގެއެއް ނަމަ، އެ ގެއަކަށް ވަނުމުގެ ކުރިން އިސްލާމީ ރިވެތި ސަލާމުން ސަލާމް ގޮވައި، ޖަވާބު ލިބި، އެ ގެއަކަށް ވަނުމުގެ އިޒުނަ ލިބިގެން ނޫނީ އެ ގެއަކަށް ނުވަންނާނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޖަމާޢާތުގެ ފަރުދުންގެ މެދުގައި އެކުވެރިކަމާއި އިތުބާރުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވެވޭ ފަދަ ވަރުގަދަ ގުޅުމެއް އުފެދިގެން ދެއެވެ. އަދި އެމީހެއްގެ ގޭގެ ސަލާމަތްތެރިކަމާއި ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުވެގެން ދެއެވެ. އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި މިހާރު ވެސް ރާއްޖޭގެ ވަރަށް ގިނަ ރަށްތަކުގައި ދިވެހީންގެ މި ރީތި އިޖުތިމާޢީ ސިފަ އޮވެއެވެ. އެހެންނަމަ ވެސް މި ރީތި އިޖުތިމާޢީ ސިފައިގެ ވިދުވަރު ފަނޑުވަމުން ދާކަމީ ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ.
ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން އަވައްޓެރިންނަށް ކަމޭހިތުމާއި އަޅާލުމަކީ ހައިރާންކުރުވަނިވި ރީތި ސިފައެކެވެ. އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމަށް އިސްކަންދީ، ޚިލާފާއި ބައިބައިވުމަށް ދެކޮޅުހަދާކަން ހާމަކޮށްދޭފަދަ އިޖުތިމާޢީ ރީ ސިފައެކެވެ. އެ ސިފައަކީތޯއެވެ. އަވައްޓެރިއަކު ގޭގެ މަސައްކަތެއް ކުރާނަމަ، އެމީހަކަށް އެހީވެދިނުމުގައި އަވައްޓެރިން އަވަދިނެތި އުޅެމުންދަނީ އެއްވެސް އުޖޫރައެއް ނެތިއެވެ. އަމިއްލަ އެއްވެސް އެދުމެއް ނެތިއެވެ. ތިމާ ކުރަން ހުންނަ މަސައްކަތް ހުއްޓާލުމަށްފަހު، ނުވަތަ ފަސްޖައްސާލުމަށްފަހު ވެސް، އަވައްޓެރިޔާ އަށް އިސްކަން ދިނުމަކީ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި އޮތް ޒަމާންވީ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފައެކެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އެކުވެރިކަމާ އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ވަރަގަދަ ރޫޙެއް އަށަގަނެގެންދެއެވެ. ސުވާލަކީ މިހާރު މިކަން އޮންނަނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭ އަކީ މެހުމާނުންގެ ގެއެކެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހީންނަކީ މެހުމާނުން ހިތް އުފާކޮށްދީ، މެހުމާނުންނަށް ޚިދުމަތް ކުރުމާ ޚިދުމަތް ދިނުމުގައި މުޅިން އެހެން ހިސާބެއްގައި ތިބޭ ބައެކެވެ. އިބްނި ބަތޫތާ އާއި ޕިރާޑް ފަދަ ރާއްޖޭގެ ތާރީޚް ދިރާސާ ކުރައްވާފައިވާ ބޭރުގެ ބޭފުޅުންގެ ތާރީޚީ ލިއުންތަކުން މިކަމަށް ހެކިދެއެވެ. ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން މެހުމާނުންނަށް ކަމޭހިތުމާއި ހެޔޮކޮށް ހިތުމަކީ ދިވެހީންގެ ވަރަށް ހަރުދަނާ ތަފާތު ސިފައެކެވެ. އިހުޒަމާނުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ޢަމަލު ކުރަމުންއައީ ވެސް މިގޮތަށެވެ. އަދި މިހާރު ވެސް މިކަން އޮތީ ހަމަ މިހެންނެވެ. މިހާރު މިކަން ކުރަނީ އިހުގައި ކުރި ގޮތާއި ޚިލާފަށް ވަރަށް ފުޅާކޮށް، ވަރަށް ގިނަ އާ ކަންކަން މީގެ ތެރޭގައި ހިމަނައިގެންނެވެ. ފަތުރުވެރިކަމަކީ އިޤްތިޞާދީ ސިނާޢަތުގެ އެންމެ މުހިންމު މަސައްކަތަށް ވާއިރު، މި ސިނާޢަތް ބިނާވެފައިވަނީ މެހުމާންދާރީގެ މައްޗަށެވެ. އެހެންކަމުން ޒަމާނާ ގުޅޭގޮތުން ފަތުރުވެރިންގެ ހިތްހަމަޖެހުމާއި އުފަލަށްޓަކައި ދިވެހީން ތިބެނީ އަބަދު ވެސް ތައްޔާރަށެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. މިއީ ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފައެކެވެ. އަދި މިއީ ކާބަފައިންގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އައިސްފައިވާ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން ހީނަރުކަން އައުމުގެ ބަދަލުގައި ޒަމާނީ ކުލަތަކާއެކު އަބަދު ވެސް ވިދާ ބަބުޅަމުން، ކުރިއަރަމުންދާ ސިފައެކެވެ.
ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން ޤައުމީ ތަފާތު ކަންކަމުގައި ޤައުމުގައި އޮންނަ އެއްބައިވަންތަކަމަކީ ކޮންމެހެން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ސިފައެކެވެ. އިހުޒަމާނަށް ބަލާއިރު، ރާއްޖޭގެ މައި އެއަރޕޯޓް އެޅުމަށްޓަކައި ގުޅިގެން ރައްޔިތުން ކުރި މަސައްކަތާއި މާލޭގެ މަގުތައް ހެދުމަށްޓަކައި މުޅި ރާއްޖެއިން ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތަކަކީ މިކަމުގެ ހަގީގަތެވެ. ޚާއްޞަކޮށް 2004 ވަނަ އަހަރުގެ ސުނާމީ ކާރިސާގައި ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން ފެނިގެން ދިޔަ އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމުގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފައަކީ ރާއްޖޭގެ ނަން، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މައިދާނުގައި ވެސް، ރަން އަކުރުން ފަވާލެވިގެން ދިޔަ ކަމެކެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގެ ތަޢުރީފު ދިވެހީންނަށް ބަންޑުންވެގެން ދިޔަ ކަމެކެވެ.
އަދި ކޮބައިތޯއެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރު ސާފް ޗެމްޕިއަންޝިޕް ކާމިޔާބު ކޮށްގެން ރާއްޖޭގެ ފުޓްބޯޅަ ޓީމު އައުމާއެކު، އެ ކާމިޔާބީ ފާހަގަކުރުމަށް ޓަކައި ދިވެހީން އަތާއިއަތް ގުޅާލައިގެން ދެއްކި އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފައަކީ އެދުވަސްވަރު ރާއްޖޭގެ މަޝްރަޙް އޮތްގޮތަށް ބަލާއިރު ހަމަ ވަރަށް ހައިރާން ކޮށްލުވި ކަމެކެވެ. ދޮށީ ޢުމުރު ފުރައިގެ ބައެއް ބޭފުޅުންނަށް އެ މަންޒަރު ފެނުމުން ހިތްހަމަޖެހުމާ އުފާވެރި ކަމުގެ އިހްސާސްތައް ބަންޑުންވެ، ޤަބޫލުކުރަން ވެސް ދަތިވިއެވެ. އެހެންނަމަ ވެސް އެ އުފަލުގައި ދިވެހީން ދެއްކީ ހައިރާން ވާފަދަ އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ނަމޫނާއެކެވެ. ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން ނަމޫނާ ސިފައެކެވެ.
އާދެ! ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތަކުގެ ލިސްޓް ކިތަންމެހާ ވެސް ދިގެވެ. އަދި މި ލިސްޓުގެ ބުރަދަން ވެސް ވަރަށް ބޮޑެވެ. އަދި މި ސިފަތަކަކީ ތިމާގެ ދިރިއުޅުން އާރާސްތުކޮށް، ބާއްޖަވެރިކޮށް، ތިމާ އަކީ ހަރުދަނާ މީހަކަށް ވުމަށް ޓަކައި ވަރަށް މުހިންމު ސިފަތަކެވެ. މި ހިސާބުން އުފެދޭ ސުވާލަކީ މިހާރުގެ ހާލަތަކީ ކޮބާއިތޯއެވެ. މިހާރު މިކަންކަން އޮތީ މިހެންތޯއެވެ. ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތައް މިހާރު އޮތް ހިސާބަކީ ކޮބައިތޯއެވެ. ޤަބޫލު ކުރަންޖެހޭ އެންމެ ބޮޑު ޙަޤީޤަތަކީ ޒަމާނަށް އައި ބަދަލުތަކާއި ދިރިއުޅުމުގެ ކަނޑުގެ ތެރޭގައި ދެމެމުންދާ އޮއިވަރަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއެކު ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ރީތި ސިފަތައް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ހީނަރުވެފައި ކަމަށެވެ. ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން ފީދިގެން، ވީދިގެން ދާކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވޭކަމެވެ. މިކަންކަން ރަނގަޅު ކުރެވޭނީ އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހީން ދިވެހީންގެ ގޮތުގައި ތިބެގެންނެވެ. ކާބަފައިން ދޫކުރެއްވި ހަރުދަނާ ސިފަތަކުގައި ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. ޒަމާނުގެ ތަހުޒީބާއި ތަރައްޤީގެ ތެރެއިން އިހުގައި އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރި ޤަބޫލުކުރުންތައް ވެސް ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. ދިވެހީން ރީތި އޖުތިމާޢީ ފޭރާން ހިފަހައްޓާ ނެގެހެއްޓުމަކީ ދިވެހީންގެ ޒިންމާއެކެވެ.
