ނަސްމާ ޢަބްދުލް މުޙުސިން
މި ފަހަކަށް އައިސް، ޝަހީދުންގެ ދުވަހާއި ޤައުމީ ދުވަހުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭ ހިނދު، ޝަހީދު ޢަލި ރަސްގެފާނު (ޢަލީ 6 – ސިރީ އައުދަ ސިޔާކަ ކައްތިރި މަހާރަދުން) ކުޑައިމީސްވާފަދަ ވާހަކަތަކެއް، މަދުން ނަމަވެސް ދެކެވެމުންދެއެވެ. ޢަލިރަސްގެފާނު ޝަހީދުވީ، އެ މަނިކުފާނުންގެ ކިބައިގައި އަސްކަރީ އުރަތްޕެއް ނެތުމުންނޭ ކިޔާ ވާހަކަދައްކާ މީހުން އުޅެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، ޕޯޗުގީޒުންނޭ ތާރީޚުގައި ބުނެ އިޝާރާތްކޮށްފައި އެ އޮންނަނީ ކަނޑުފޭރޭ މީހުންނަށޭ، ނުވަތަ ކުލީ ސިފައިންނަށޭ ވެސް މިއަދު ބަޔަކު ކިޔައިއުޅެއެވެ.
ހަނދާނުގައި ބަހައްޓަންޖެހޭ ކަމަކީ، ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ނިކުންނަން ޖެހޭ ޙާލަތެއް ކޮންމެ ދިމާލަކުން ވެސް އަތުވެދާނެކަމެވެ. އެ ޙާލަތުގައި ޤައުމުގެ އަސްކަރީ ބާރުގެ ކުޑަބޮޑު މިނަށް ނުބަލައި، ޖެހިލުމެއްނުވެ ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ނިކުންނަ މީހާ، ތިމާ މި ނިކުންނަނީ ކާކާ ދެކޮޅަށްކަން ކޮންމެހެން ބަލާކަށް ނޫޅޭނެއެވެ. އޭނާގެ ޢަޒުމަކަށް ވާނީ ދިފާޢުކުރުމެވެ. ޖިހާދުކުރުމެވެ. ލެޔާއި ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެގެން ވިޔަސްމެއެވެ. ހަނދާނަށް އަންނަނީ ނިޝާން ޢިއްޒުއްދީންގެ ޢިއްޒަތުގެ ވެރިޔާ ޢަބްދުއްރަޝީދު ޙުސައިން، ނަޞްރުގެ ދުވަހު ޝަހީދުވި ޝަހީދު ޙުސައިން އާދަމްގެ ޛިކުރާގައި ލިޔުއްވާފައިވާ މަޝްހޫރު ލަވައިގެ ފުރަތަމަ ކަޑިއެވެ.
ކޮންމެއަކަސް، ޢަލި ރަސްގެފާނުގެ ތާރީޚު ކިލަނބުކޮށްލުމުގެ ކުރިން، ލިޔެ ރައްކާކުރެވިފައިވާ ތާރީޚުގައި އެ ކަން ހިނގައިދާން މެދުވެރިވި ސަބަބުތައް އޮޅުންފިލުވުން ލާޒިމުކުރެއެވެ. ފުރަތަމަ، އޭރުގެ ޙާލަތު ތަސައްވަރު ކޮށްލަމާ ހިންގަވާށެވެ.
ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނު ދީން ބަދަލުކުރައްވައި ކޮއްޗެއަށް ވަޑައިގަތީއްސުރެ، ދިވެހިންނަށް ހަމަޖެހުމެއް ނުފެނެއެވެ. ޙިޖުރައިން 959 ވަނަ އަހަރު (މީލާދީން 1551 ވަނަ އަހަރު) ރާއްޖެ ދޫކުރައްވައި ވަޑައިގަތީއްސުރެ ދެވަނަ އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނު ވެރިކަމަށް އިސްވަންދެން ދިވެހި ތަޚުތު އޮތީ ހުސްކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. ހަތަރު އަހަރު ދުވަހަށް ދެމިގެންދިޔަ މި ފަދަ ހުސްކަމެއްގެ ތެރޭގައި ނުއުފެދި ނުދާނޭ ސިޔާސީ ވާދަވެރިކަން އޭރު އުފެދިގެންދިޔަ ކަމަށް ތާރީޚު ފޮތްތަކުގައި ވެއެވެ. އެގޮތުން ދެ ބޭފުޅެއް ވެރިކަމަށް ފައިނެންގެވިއެވެ. އެއީ ގާފަރު ކަޅު އުބުށޭމުގެ އަބޫބަކުރު (ފަހުން އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނާއި) ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު (ފަހުން އަލިރަސްގެފާން) އެވެ.
ކޮންމެއަކަސް ޤައުމުގެ ސިޔާސީ މަސްރަޙު ހޫނުވެފައިވީ ނަމަވެސް، އެއަށްވުރެ ބޮޑު ނުރައްކަލަކަށް ވެފައިއޮތީ ޤައުމު ދޫކުރެއްވި ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނު ކޮއްޗޭގައި ހުންނަވައިގެން ދޭތެރެދޭތެރެއިން މާލެ ފޮނުވަމުންދިޔަ ޕޯޗުގީޒު ނާތަކާއި ގުރާބުތަކެވެ. އޭރު ތަޚުތު އޮތީ ހުސްކޮށެވެ. އެގޮތުން، ޙަސަން ރަސްގެފާނުގެ ދަރުބާރުގައި ބޮޑުންގެ ގޮތުގައި ތިބި މީހުން ޣައިރު ދީނަށް ވެއްދުމަށް ޓަކައި އެ މީހުން ބަލައި ފޮނުވި ނަވާ ދެކޮޅަށް ކުރި ހަނގުރާމަ ކުރެއްވީ، އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނާއި ޢަލި ރަސްގެފާނާއި ދެބޭފުޅުން (އޭރު ކަޅު އުބުށޭމުގެ އަބޫބަކުރާއި ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރިކިލެގެފާނު) ގެ ފަހަތްޕުޅުގައި ހަނގުރާމަކުރެއްވި ދިވެހި ލަޝްކަރެކެވެ. މާތްﷲ މި ލަޝްކަރަށް ނަޞްރު ދެއްވިއެވެ.
ހަމަ މި ފަދަ ދެވަނަ ހަމަލާއެއް ވެސް، އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނުގެ ވެރިކަމުގެ ފަހު އަހަރު ކުރިމަތިވިކަމަށް ތާރީޚުން އެނގެން އެބައޮތެވެ. އެފަހަރު ޕޯޗުގީޒުން ފޮނުވި ކަމަށްވަނީ، ދިވެހި ޚަޒާނާއިން ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނަށް ޙައްޤުވާބައި ކަމުގައި އެމަނިކުފާނު ދަޢުވާކުރެއްވި ރަށްތަކެއް ހޯދުމުގެ ނަމުގައެވެ. މި ފަހަރުވެސް ހަނގުރާމަކުރެއްވިކަމަށް ވަނީ ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނާއި އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނުން ބޮޑުންކަމުގައި ތިއްބަވައިގެންނެވެ. މި ފަހަރުވެސް ނަޞްރު ލިބުނީ ދިވެހިންނަށެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، ޣަނީމާ މުދަލުގެ ގޮތުގައި، އެ ހަނގުރާމަވެރިން އައި ނަވާއި، އެމީހުންގެ ހަތިޔާރު ވެސް ދިވެހިންނަށް ލިބުނުކަމުގައިވެއެވެ.
ޢަލި ރަސްގެފާނު ވެރިކަމަށް އިސްވެވަޑައިގަތީ، މާލޭ ތެރޭ ހިނގި ހަމަނުޖެހުމެއްގައި އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނު އަވަހާރަކޮށްލުމުންނެވެ. މިހާ ހިސާބަށް ކަންކަން ދިޔައިރު، ޕޯޗުގީޒުންނަށާއި ނުވަވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނަށް ޔަޤީންވީ ދެތިން ނަވެއް ފޮނުވައިގެން ދިވެހިން އަތެއް ނުވާނޭކަމެވެ. ކުރީ ދެ ފަހަރުވެސް ސިޔާސީ ހަމަނުޖެހުންތައް އެއްފަރާތްކުރައްވައި، އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނާއި ޢަލި ރަސްގެފާނު އެކުގައި ކުރިމަތިލެއްވުމުން ދިވެހި ލަޝްކަރުގެ ބަދަހިކަން އޮތީ ކަށަވަރުވެފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ޢަލި ރަސްގެފާނު ވެރިކަމަށް އައިއިރު، އަބޫބަކުރު ރަސްގެފާނު ނެތުމުގެ ނައްސި އަސަރުތައް، ޕޯޗުގީޒުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވެރިވެގަތް ފަހު ހަނގުރާމައިގައި ފެނުނު ކަމަށް ތާރީޚު ހެކިދެއެވެ.
މި ފަހަރު މާލެއަށް ހަމަލާ ދޭން ފޮނުވީ ބޮޑު ގުރާބެކެވެ. ވެރިއަކަށް ލާފައިހުރި އަނދިރި އަނދިރިންނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅެބޮޑުވި، ދިވެހިންގެ ގޮތް ދަންނަ މީހެކެވެ. ފުރަތަމަ ހަމަލާތައް ދޭން ފެށީ، ކަނޑުމަތީ ތިބެ ބޮޑުބަޑިންނެވެ. ދިވެހިން ވެސް ރައްދު ހަމަލާ ދިނެވެ. އަދި ހަމަ ހިލާ ދުޝްމަނުން މާލެ އެރިއަކަ ނުދިނެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިގޮތަށް ހަނގުރާމަ ދިގުލާން ފަށައިފިއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ ފޯރި ކުޑަވިއެވެ. ކާނާ އާއި ބަޑިބޭހާއި އުންޑަ މަދުވާން ފެށިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދެރަ ކަމަކީ، މި ދަނޑިވަޅުގައި ދިވެހި ލަޝްކަރުގެ ބަދަހިކަން ވެސް ގެއްލެން ފެށިކަމެވެ. އެއްބަޔަކު ބޭނުންވީ އަމާން ދޭށެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބޭނުންވީ “ދޭތިން އެކައްޗަށް” ހިފާށެވެ. ޕޯޗުގީޒުން މާލެ ފޭބީ މި ހަމަނުޖެހުންތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. ޤައުމީ ރޫޙަށްވުރެ ބިރު އިސްވެފައި ވަނިކޮށެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ ގާތްގަނޑަކަށް ގިނިކަންޏާ ކަހަލަ ގޮތަކަށް ރަދުން ޕޯޗުގީޒުންނާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުމެވެ. ޢަލި ރަސްގެފާނު ޝަހީދުކޮށްލީ މި ކުރިމަތިލުމުގައިކަމަށް ތާރީޚު ހެކިދެއެވެ.
ދަންނަވަން މި އުޅޭ ވާހަކައަކީ، ޝަހީދުންގެ ދުވަސް އެ ބޭފުޅަކަށް ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވާ ޢަލި ރަސްގެފާނަކީ އަސްކަރީ ތަޖުރިބާއެއް، ވިސްނުމެއް ނެތް ބޭފުޅެއް ނޫންކަމެވެ. އަސްކަރީ އިސްތިރާޖު ދެނެނުލައްވާ ބޭފުޅެއް ނޫންކަމެވެ. ތެދެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮލުން އެ މަންޒަރުތަކެއް ނުދެކެމެވެ. އެ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުގައި އަޅުގަނޑުމެންނެއް ނެތީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެ މާތް ޝަހީދުގެ އިޚުލާސްތެރިކަމަށް ތާރީޚު ހެކިވެއެވެ.
އެއީ، ދެ ފަހަރެއްގެ މަތިން ޕޯޗުގީޒު ހަނގުރާމަވެރިންގެ ކިބައިން ދިވެހި ޤައުމު ދިފާޢުކޮށްދެއްވި މުޖާހިދެކެވެ. އެއީ ނާޒުކު ސިޔާސީ ފައްތަރެއްފައި ޤައުމުގައި ވެރިކަން ކުރެއްވި ވެރިއެކެވެ. އަދި އެއީ، ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ގަހަށް، އެ ބޭފުޅެއްގެ ލެއިން ފެންދީ، ޤުރުބާންވެދެއްވި ޝަހީދެކެވެ. އެ ޛިކުރާ އާކުރާށެވެ. އެ ހިތްވަރު ލިބިގަންނާށެވެ. އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ޢަލިރަސްގެފާނެވެ.
