ފަރުޙަތު ޝަހީރު
އަސްތާ! އެއީވާ އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ފިސާރި ޖޯޝާއި ފޯރިއާއެކު ކޮށްނިންމި މަސައްކަތެކެވެ. އާދެ! ޖުމުހޫރީ މައިދާނުގެ ކޯއްޓޭއެއް ހައްދަވާ އެ ކޯއްޓޭއަށް މިލިޓަރީ އުސޫލުން ދިދަ ނަގައި ތިރިކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހަމަޖެއްސުމަށް ރައީސުލްޖުމުހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުން މިނިސްޓްރީ އޮފް ޑިފެންސަށް ހަވާލުކުރެއްވި ހިސާބުން މަސައްކަތް ވަރަށް ފުރިހަމަ އުސޫލަކުން ރާވައި، ޤަވާޢިދުތައް ހަދައި އެކަން ތަންފީޒުކުރެވިގެން ދިޔައީ 25 މާރިޗު 1992 ގައެވެ.
އާދެ! މި ކަމަކީ ދިވެހި ޤައުމިއްޔަތުގެ ވަރަށްް ވަރުގަދަ ނިޝާނެއް އަބަދަށްމެ ފެންނާނެހެން މުޅި ޤައުމަށް ނިސްބަތްވާ ގޮތަށް ވިހުރުވުމަށް، ކުރު މުއްދަތެއްގައި ވަރަށް ރަނގަޅަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތެކެވެ. މި ކަމުގައި ޢަމަލީ ގޮތުން ބައިވެރިވި މީހަކަށް ވާތީ މި ހަނދާންތައް އާކޮށްލައި، ތާރީޚުގެ މި ބާބު އަދުގެ ޖީލުތަކާއެކު ހިއްސާކޮށްލުމުގެ މަޤުޞަދުގައި އައްޑަނައަށް ގެނައީއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައިހުރި ލިޔުންތަކުގެ މައްޗަށް ބުރަވެ، ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑު ނަކަލުކޮށްލާނީ ކޯއްޓޭގައި ދިދަ ނެގުމާ ބެހޭގޮތުން ދިވެހި ބަހާއި ތާރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ މަރުކަޒުން އެ ދުވަސްވަރު އެކުލަވާލެއްވި ތާރީޚީ މަޢުލޫމާތުކޮޅަށެވެ.
ކޯއްޓޭއަކީ ކޮބާ؟
ކޯއްޓޭ މި ބަސް ޒަމާނުންސުރެ ބޭނުންކުރެވެމުން އަންނަ ހަމަތަކުންނާއި އަދި ދިވެހި ރަދީފުގައި ވާގޮތުން ކޯއްޓޭއަކީ، ރަށް ދިފާޢުކުރުމަށް ހަދާފައި ހުންނަ ކިއްލާ ފަދަ ތަންތަނެވެ. ދެވަނަ މާނައެއްގައި އެ ނަން ބޭނުންކުރެވެނީ ދިދަ ނެގުމަށް ޓަކައި ދެބުރިއަށް ނުވަތަ ތިންބުރިއަށް ހަދާފައިވާ، ކޮންމެ ދެބުރިއެއް ގުޅޭ ތަނުގައި ކާލިގަނޑެއް ހުންނަ ގޮތަށް ހަދާފައި ހުންނަ ދިދަ ދަނޑިއެކެވެ.
ކޯއްޓޭގައި ނަގައި އުޅުނު ދުވަސްތައް:
ރާއްޖޭގައި ކޯއްޓޭ ނަގައި އުޅުނީ މައްކާ ފަތަޙަކުރެއްވި ހާދިސާ ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުންނެވެ. ކޮންމެ އަހަރަކު ރަމަޟާން މަހުގެ 17 ވަނަ ދުވަހު ހަތަރު އަވަށު މައިޒާންދޮށުގައި އަދި ފާހަގަކުރެވިފައިވާ ޚާއްޞަ ތަންތަނުގައި ދެބުރިއަށް ހުންނަ، ކާލިގަނޑުލީ ދިދަ ދަނޑި (ކޯއްޓޭ) ނަގައެވެ. މިކަން ކުރަނީ އެ އަވަށެއްގެ ރައްޔިތުންނެވެ. ކޯއްޓޭތައް ނެގުމަށްފަހު ބޮޑުކަފި ދިދައާއި އަމަރާލި އެއަށް ނަގައެވެ. ރަމަޟާން މަހު އަންނަ ހިތި ދުވަސްތައް އަންނަނީ އެ މުނާސަބަތުގެ އުފަލުގައި ކަމަށް ފެނެއެވެ. ހެންވޭރު ބޮޑުހިއްޗާއި މާފަންނު ބޮޑުހިއްޗެވެ. އެފަހުން ހެންވޭރު ކުޑަހިއްޗާއި މާފަންނު ކުޑަހިއްޗެވެ. ހެންވޭރު ބޮޑުހިތި ވިލޭރޭ ފުރިހަމަ ރަސްމީ ޢިއްޒަތުގައި ކީރިތި މަހާރަދުން ހެންވޭރު ހިތްޗަށް ވަޑައިގަންނަވަނީ ލޮނުޒިޔާރަތް ހުންނަ ސަރަހައްދަށެވެ. މި ދެ ރޭ މެ ހަވާ އެރުވުމާއި ބަޑިބޭހުގެ ކުޅިވަރު އޮވެއެވެ. ހެންވޭރު ކުޑަހިތީގައި ރަދުން ވަޑައިގަންނަވަނީ ދަންނަ މުޙައްމަދު ރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތްކޮޅަށެވެ. ކުޑަހިތީގައި ރަދުން ވަޑައިގަންނަވަނީ ޒިޔާރަތް މިސްކިތްދޮށުގައިވާ ފަގީހުސުލައިމާނުލް މަދަނީގެ ޒިޔާރަތްދޮށަށެވެ. ހިތި ދުވަސްތައް ނިމި، ފިޠުރު އީދުގެ އުފާތައް ނިމުމުން، ކޯއްޓޭތައް ތިރިކޮށް އެ ކޯއްޓޭއެއް ނަގާ ހިސާބުގައި ހިޔާކޮށްފައި ބާއްވައެވެ. އަނެއް އަހަރު ވެސް ކޯއްޓޭ ނަގާ ދުވަސް އައިމާ ނަގަނީއެވެ. މިނޫން މުނާސަބަތެއްގައި ކޯއްޓޭ ނުނަގައެވެ. ތިންބުރި ކޯއްޓޭއެއް ނަގަނީ ހަމައެކަނި ގަނޑުވަރު ތެރޭގައެވެ. މި ނަގަނީ ގަނޑުވަރު ތެރޭގައި ނާބުސްޚާނުގެ އިރުން ބޮޑުގަނޑުވަރުގެ ފާރުން އެތެރޭގައެވެ. (މިހާރު ނަމަ އާތު ސްޓޭޝަން ހުރި ހިސާބުން) މި ކޯއްޓޭ ހުންނަނީ ކަޅާއި ހުދުން، ދަނޑިމަތި އަނބުރާފައެވެ. އެހެން ކޯއްޓޭތަކުގައި ލާފައި ހުންނަނީ ކަޅު ދަވާދެވެ.
މީގެ އިތުރުން އާކޯއްޓޭ ބުރުޒުގައި ހުންނަ ކޯއްޓޭއެއް ހުރެއެވެ. އަދި ބޮޑު ބުރުޒުގައި ހުންނަ ކޯއްޓޭއަކީ ބޮޑު ކޯއްޓޭއެވެ. މި ދެ ކޯއްޓޭއަށް ވެސް ކުރީ ޒަމާނުގައި ނަގާފައި ހުންނަނީ ކީރިތި މަހާރަދުންގެ ދަނޑިމަތި އެނބުރި ރަތް ދިދައެވެ. މިހާރުގެ ދިވެހި ދިދަ ފާސްވިފަހުން ބޮޑު ކޯއްޓޭގައި ހަޔަކުން ހަޔަކަށް ނަގަނީ ދަޢުލަތުގެ ދިދައެވެ. އާކޯއްޓޭއަށް ނަގާފައި ހުންނަނީ ކީރިތި މަހާރަދުންގެ ދިދައެވެ. ރަސްމީ ދުވަސްތަކުގައި ދިދައިގެ މަތިން ދިދައިގެ މިންތަކަށް ފަހާފައި އޮންނަ އަމަރާލި ނަގައެވެ.
ޖުމްހޫރީ މައިދާނުގެ ކޯއްޓޭއަށް ޤައުމީ ދިދަ ފުރަތަމަ ނެގި ފްލޭގް ޑީޓައިލް
ޑީޓެއިލް ކޮމާންޑަރ:
- ކެޕްޓަން އަޙުމަދު ޒާހިރު
ދިދަ އުފުލާ 4 މީހުން:
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 ޒަކަރިއްޔާ މަންޞޫރު
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 އަޙުމަދު މުޙަންމަދު
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 އިބްރާހިމް ލަޠީފް
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 އިބްރާހިމް މުޙަންމަދު ދީދީ
ދިދަ ނަގާ ދެމީހުން:
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 ފަރުޙަތު ޝަހީރު
- ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ގްރޭޑް 1 އަޙުމަދު ޝާހިދު
ކަލަރ ގާޑުންގެ 4 މީހުން:
- ސްޓާފް ސާޖަންޓް އަޙުމަދު ނިލާމް
- ސްޓާފް ސާޖަންޓް އަޙުމަދު ނަސީމް
- ސާޖަންޓް އުމަރު ނަޞީރު
- ސާޖަންޓް ޢަބްދުﷲ އަނީސް
ބޮޑު ކޯއްޓޭގެ ދިދަ ދަނޑީގެ ކާލިގަނޑަށް ނެގެނީ ބޭރުން އުޅަނދެއް އަތުވެއްޖެނަމަ އެ އުޅަނދެއްގެ ވެރި ދަޢުލަތުގެ ދިދައެވެ. މަނަވަރެއްނަމަ މަނަވަރު ފުރައިގެން ދަންދެން އެ ދިދަ ހުރެއެވެ. އެހެން އުޅަނދެއް ނަމަ ބަނދަރު ޖަހައި، މީރުބަހުރު ގޮސްފައި އައުމުން އެ ދިދަ ތިރި ކުރެވިދެއެވެ. ކޯއްޓޭއަށް ދިދަ ނެގުމަށް ޓަކައި ސިފައިންގެއިން ދިދަ ގެންދިޔުމާއި މިލިޓަރީ އުސޫލުން ދިދަ ނެގުމުގެ ކަންތައްތައް ސިފައިންނާ ޙަވާލުވުމާ ގުޅިގެން 1992 މާރިޗު 16 ވަނަ ދުވަހު (ޑިފެންސް މިނިސްޓްރީގެ ކޮންފަރެންސް ރޫމްގައި) ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުނެވެ. މި ބައްދަލުވުމުގެ ބޭނުމަކީ، މިކަމަށް ޓަކައި ދެލިކަރުދާހެއް އެކުލަވާލައި ސިފައިންގެ އިސް އޮފިސަރުންގެ ޖަލްސާއަކަށް ހުށައެޅުނެވެ. މި ބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވީ ތިރީގައިވާ ބޭކަލުންނެވެ.
- ލެފްޓިނެންޓް ކާނަލް ޝައުކަތު އިބްރާހީމް
- ވއ ގްރޭޑް 1 ފަރުހަތު ޝަހީރު
- ވއ ގްރޭޑް 1 އަޙްމަދު ޝާޙިދު
- ވއ ގްރޭޑް 1 އަޙްމަދު މުޙައްމަދު
- ވއ ގްރޭޑް 1 އިބްރާހީމް ލަތީފް
- ވއ ގްރޭޑް 1 އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ
- ސްޓާފް ސާޖަންޓް އަޙްމަދު ނިލާމް
މި ބައްދަލުވުމުގައި މަޝްވަރާކުރެވި ދިދަ ފަތް ޖަހާނެގޮތް، ފްލޭގް ޑީޓެއިލް އޮންނާނެ ގޮތާއި ޙަރަކާތްތެރިވާނެ ގޮތް، އަދި ދިދަ ނަގާނެ ގޮތާ ބެހޭ ދެލިކަރުދާހެއް އެކުލާވާލެވުނެވެ. އަދި ސީނިއަރ އޮފިސަރުންގެ ޖަލްސާއެއް 1992 މާރިޗު 18 ވަނަ ދުވަހު ބާއްވައި، އެ ޖަލްސާއަށް މި ދެންނެވި ދެލިކަރުދާސް ހުށައެޅުނެވެ. މި ޖަލްސާ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓަވައިދެއްވީ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލް އޮފް ނޭޝަނަލް ސެކިޔުރިޓީ، އަލްފާޟިލް އަންބަރީ ޢަބްދުއްސައްތާރެވެ. އެމަނިފާނުގެ އިތުރަށް މި ޖަލްސާގައި ބައިވެރިވެލެއްވީ ތިރީގައިވާ ބޭކަލުންނެވެ.
- ލެފްޓިންނެންޓް ކާނަލް އާދަމް ޒާހިރު
- ލެފްޓިންނެންޓް ކާނަލް ޝައުކަތު އިބްރާހީމް
- ލެފްޓިންނެންޓް ކާނަލް ޙުސައިން އިބްރާހީމްފުޅު
- ލެފްޓިންނެންޓް ކާނަލް އަޙްމަދު ނަޢީމް މުހަންމަދެވެ.
މި ޖަލްސާގެ ސެކްރެޓޭރިއަޓްގެ ގޮތުގައި ތިރީގައިވާ 3 ބޭކަލުން ބައިވެރިވެލެއްވިއެވެ.
- ވއ ގްރޭޑް 1 ފަރުހަތު ޝަހީރު
- ވއ ގްރޭޑް 1 އަޙްމަދު ޝާހިދު
- ވއ ގްރޭޑް 1 އަޙްމަދު މުޙައްމަދު
ކޯއްޓޭއަށް ދިދަ ނެގުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ފުރިހަމަކުރުމަށް ޓަކައި 4 ދުވަހުގެ ރިހާސަލެއް ބޭއްވުނެވެ. މިގޮތުން 24 މާރިޗު 1992 ދުވަހުގެ ރޭ 11:00 ގައި ބޭއްވުނު ފައިނަލް ރިހާސަލް ދެކެވަޑައިގަތުމަށް ރައީސުލްޖުމުހޫރިއްޔާ ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ނަގަން ހަމަޖެހިފައިވާ 18 ފޫޓް 12 ފޫޓްގެ ދިދަ ކުޑަކަން ރައީސުލްޖުމުހޫރިއްޔާ ފާހަގަކުރައްވާ 30 ފޫޓް 20 ފޫޓްގެ ދިދައަކަށް ބަދަލު ކުރުމަށް ނިންމެވިއެވެ. ކުރިން ހަމަޖެހިފައިވާ ގޮތުން ދިދަ ނަންގަވައި ދެއްވާނީ ރައީސުލްޖުމުހޫރިއްޔާއެވެ. ނަމަވެސް ދިދަ ނެގުމުގެ ހުއްދަ ދެއްވުމަށް އެދި ޕްލޭގް ޑީޓެއިލްގެ ކޮމާންޑަރ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ދަންނަވާ ގޮތަށާއި ދިދަ ނަގާނީ ފްލޭގް ޑީޓެއިލުން ކަމަށް ވެސް މި ރިހާސަލްގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނިންމެވިއެވެ.
ކޯއްޓޭއަށް ދިދަ ނަގަން ފެށުނީ 25 މާރިޗު 1992 ބުދަ ދުވަހުގެ ހެނދުނު 9:00 ގައެވެ. ދިދަ އަރާ ދަނޑީގެ ކުރީގައި ޖެހުމާއެކު 7 ބަޑީގެ ސަލާމެއް ދެވުނެވެ. އަދި ބަޑިޖަހާ ނިމުމާއެކު އެންއެންއެސްގެ ބޭންޑްގައި ޤައުމީ ސަލާމް ކުޅެވުނެވެ. ޤައުމީ ސަލާމް ނިމި، ރައީސުލްޖުމުހޫރިއްޔާ ވަޑައިގެންނެވުމުން މި ރަސްމިއްޔާތު ނިމުނީއެވެ. މި ރަސްމިއްޔާތުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އިތުރުން ކެބިނެޓް މިނިސްޓަރުންނާއި ސަރުކާރުގެ ކުރިއަށް ތިއްބެވި ބޭފުޅުން ވަޑައިގެންނެވިއެވެ.
