އިބްރާހީމް އަޙްމަދު
ދުނިޔެއަށް ނުފޫޒާއި ބާރު ފޯރުވޭ ފަދަ ޤައުމުތަކަށް ނިސްބަތްކޮށް ބޭނުންކުރާ “ސުޕަރޕަވަރސް” މި ޓާމަކީ، 1944 ވަނަ އަހަރު މަޤުބޫލުވެގެން ދިޔަ ޓާމެކެވެ. އޭރު އެ ޓާމް ބޭނުންކުރަން ފެށުނީ، ސިޔާސީ ކަންކަމާއި، އިޤުތިޞާދާއި، އަސްކަރީ ކަންކަމުގައި ދުނިޔޭގެ ކަންކަމަށް ނުފޫޒު ފޯރުވުމުގައި އާދަޔާ ޚިލާފު ބާރުވެރިކަން ލިބިފައިވާ ޤައުމުތައް “ވަކިކުރުމުގެ” ގޮތުންނެވެ.
ލިޔުންތެރިޔާ އަދި ޕްރޮފެސަރެއްކަމުގައިވާ ޑރ. ލައިމަން މިލާ މާނަކުރައްވާ ގޮތުގައި، ސުޕަރޕަވަރަކަށް ވުމަށް އެ ޤައުމަކަށް ހަތަރު އެކްސިސް ޕަވަރއެއް ލިބިފައި އޮތުމުގެ އެޑްވާންޓޭޖް އޮންނަން ޖެހެއެވެ. އެއީ އަސްކަރީ ގޮތުން ދުނިޔެ ބިރުގަންނަވަރުގެ ޤައުމަކަށް ވުމާއި، ދުނިޔޭގެ އިޤުތިސާދާ ކުޅެލެވޭ ވަރުގެ ޤައުމަކަށް ވުމާއި، ސިޔާސީގޮތުން ދުނިޔޭގައި ބާރާއި ނުފޫޒު ހިންގޭނެ ވަރުގެ ޤައުމަކަށް ވުމުގެ އިތުރުން، އެ ޤައުމެއްގެ ސަގާފީ ފިކުރުތައް ދުނިޔެއަށް ފޯރުވާ ޤައުމަކަށް ވުމެވެ. ޕްރޮފެސަރ ޕޯލް ޑިއުކްސް ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި، ސުޕަރޕަވަރެއްގެ މަޤާމުގައި އޮންނަ ޤައުމަކަށް، އެ ޤައުމަކަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަކަށް ދުނިޔޭގެ ކޮމާންޑް ދެމެހެއްޓެއެވެ. އިޤުތިޞާދީ ގޮތުން ބޮޑެތި ފުރުޞަތުތަކާއި ނުފޫޒުތައް ފޯރުވެއެވެ. އަދި އެ ޤައުމަކީ، ޔުނިވަރސަލް ފިކުރެއް ގެންގުޅޭ ބަޔަކަށް ވެގެންދެއެވެ.
ވޭތުވެދިޔަ ޒަމާންތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު، “ސްޕަރޕަވަރ” އެއްގެ ސިފަ ފެނިގެން ގޮސްފައިވާ ގިނަ ބާރުތަކެއް ފެނިފައިވެއެވެ. ބޮޑެތި އެމްޕަޔަރތަކުގެ ގޮތުގައި ފެނުނު އެ ބާރުތަކަށް އެ މަޤާމަށް ވާސިލުވެވުނީ، އެ މީހުންގެ އަސްކަރީ ވަރުގަދަ ނުފޫޒުގެ ސަބަބުންނެވެ. ނަމަވެސް، އޭރު އެ އަސްކަރީ ބާރުތަކަކީ، މި ޒަމާނުގެ ސްޕަރޕަވަރުން ގޮތަށް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި އަސްކަރީ ކެމްޕެއިންތައް އަވަސްކަމާއެކު ހިންގުމަށް އެތައް އަހަރެއް ހޭދަކުރަން ޖެހުނު ބާރުތަކެކެވެ.
ޒަމާންތަކެއް ވާންދެން ސުޕަޕަވަރުންގެ ގޮތުގައި ވޭތުވެދިޔަ ޒަމާންތަކުގައި ފެނުނު މިސާލުތަކަކީ، ޤަދީމީ މިޞްރާއި، ހިއްޓައިޓް އެމްޕަޔަރާއި، ފާރިސީ އެމްޕަޔަރާއި، ހެލެނިސްޓިކް އެމްޕަޔަރ އޮފް އެލެގްޒެންޑަރ ދަ ގްރޭޓްއާއި، ރޯމަން އެމްޕަޔަރާއި، މައުރިޔާ އެމްޕަޔަރާއި، ޓޭންގް އެމްޕަޔަރ، އުމަވީ ޚަލީފާގެ ވެރިކަމާއި، މޮންގޯލް އެމްޕަޔަރާއި، އުސްމާނީ އެމްޕަޔަރާއި، ސްޕެނިޝް އެމްޕަޔަރ އަދި ނެޕޯލިއަން ބޮނަޕާޓްގެ ފުރަތަމަ ފަރަންސޭސި އެމްޕަޔަރު ފަދަ ބާރުތަކެވެ.
ސްޕަރޕަވަރުންގެ ގޮތުގައި ބެލެވުނު ބާރުތައް ސިފަކުރުމުގައި ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައަށްފަހު ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައެވެ. އެ ހަނގުރާމައަށް ފަހު ދުނިޔޭގެ ނުފޫޒުތައް ރީއެލައިންކުރެވިގެން ދިޔައެވެ. ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައަށް ފަހު މި ޒަމާނުގެ ސުޕަރޕަވަރ ބާރުތަކުގެ ގޮތުގައި ފެނުނީ، ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަންއާއި، އިނގިރޭސި ރަސްކަން އަދި އެމެރިކާއެވެ. މި ތިން ބާރަކީ، ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް، އަސްކަރީ އަދި ސޯސިއޯއެކޮނޮމިކްގެ ނުފޫޒު ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ދުނިޔެއަށް ފޯރުވި ބާރުތަކެވެ. ނަމަވެސް ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައަށް ފަހު އިނގިރޭސިވިލާތަށް ދުނިޔޭގެ ބާރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ބޮޑު ބައެއް ގެއްލުނެވެ. އެއީ ހަނގުރާމައިގައި އެ ރަސްކަމުގެ އަސްކަރީ ޚަރަދުތައް އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެ، އެ ރަސްކަމުގެ އިޤްތިޞާދު ފުންވަޅުގަނޑަކަށް ވެއްޓި، ކުރަންޖެހުނު ހޭދަތައް މަޑުޖެހުމާ ގުޅިގެންނެވެ. ބާކީ ތިބި ދެ ސުޕަރޕަވަރުން ދުނިޔޭގައި ނުފޫޒު ފޯރުވަމުން ދިޔައީ، އެ ދެ ބާރުގެ ދެމެދުގައި ފެށުނު ފިނިހަނގުރާމައިގެ ތެރެއިންނެވެ. ކޮންމެ ބާރެއް ވެސް، ނުފޫޒު ވަރުގަދަ ކުރުމަށް ބޭނުންކުރި އުކުޅުތަކަކީ، ފިކުރީ ގޮތުންނާއި ސިޔާސީ ގޮތުންނާއި އަސްކަރީ ގޮތުންނާއި އިގުތިސާދީ ގޮތުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކު ފުނޑުފުނޑުކޮށްލަން މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. މި ވާދަވެރިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަސްކަރީ ދެ އިއްތިހާދެއް އުފެދުނެވެ. އެއީ ސޯވިއެޓުންގެ “ވޯސޯ ޕެކްޓް” އާއި އެމެރިކާ ވާގިވެރިވި “ނޯތު އެޓްލާންޓިކް ޓްރީޓީ އޯގަނައިޒޭޝަން (ނޭޓޯ)” އެވެ.
ޒަމާންތަކެއް ވާންދެން “ސްޕަރޕަވަރ” ގެ ގޮތުގައި އޮތް ސޯވިއެޓުންގެ ޒަމާން، 1990 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ނިމިގެންދިޔައެވެ. ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަން އުވިގެން ދިޔުމާ އެކު، ރަޝިޔާ ވެގެންދިޔައީ އަނެއްކާ ވެސް ސިޔާދަތީ ދައުލަތަކަށެވެ. ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަން އުވުމާއެކުހެން، ފިނިހަނގުރާމަ ވެސް ނިމުމަކަށް އައެވެ. ނަތީޖާއަކަށް ވެގެންދިޔައީ، ކުރިން ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަންގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތް ގިނަ ރިޕަބްލިކްތަކެއް ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަންއާއި ނޭޓޯއާ ގުޅުމެވެ. އަދި، ސޯވިއެޓުންގެ ކުރީގެ ބައެއް މެމްބަރު ރިޕަބްލިކްތައް ރަޝިއާ ފެޑެރޭޝަނާ ގުޅުނެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ޚިޔާރުކުރީ، އިޤުތިސާދީ އަދި ސަލާމަތީ ގޮތުން އެއްބާރުލުން ދިނުމަށް އަމިއްލަ ޔޫނިއަންތަކެއް އުފެއްދުމަށެވެ.
ސުޕަރޕަވަރއެއްގެ ދަރަޖަ ދަމަހައްޓަމުން އަންނަ، މިއަދު ވެސް އެ މަޤާމުގައި ދެމިއޮތް ހަމައެކަނި ބާރަކީ އެމެރިކާއެވެ. މިފަހަކަށް އައިސް ރަޝިޔާއިން ވަނީ ދުނިޔޭގެ ބާރެއްގެ ގޮތުގައި ކުރިން އޮތް ދަރަޖައަށް އެނބުރި އައުމަށް ޓަކައި އަސްކަރީ ބާރު ވަރުގަދަކޮށް ބިނާކުރަން ފަށާފައެވެ. އެ ސަރަހައްދުގައި އޮތް ޗެޗްނިއާއާއި ޔޫކްރެއިން ސަރަހައްދަކީ ވެސް ރަޟިޔާގެ އެ މެންޑޭޓްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ސަރަހައްދުތަކެވެ.
ކޮންމެއަކަސް، އެމެރިކާއަކީ، މިއަދު ހަމައެކަނި ޙަޤީޤީ ސުޕަރޕަވަރގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރެވިގެންދާ ހަމައެކަނި ބާރެވެ. ބައިނަލްއަޤްވާމީ މައިދާނުގައި އޮތް އެމެރިކާގެ ވަރުގަދަ ނުފޫޒަކީ އެއްވެސް ބަޔަކު ދެބަސްވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ.
އެހެން ޤައުމުތަކަށާއި ބައިނަލުއަގުވާމީ ޖަމިއްޔާތަކަށް ހުރިހާ ގޮތަކުން ނުފޫޒު ފޯރުވޭނެ ގާބިލުކަން އެމެރިކާއަށް ލިބިފައިވާ މިންވަރަށް އެހެން ޤައުމަކަށް މިއަދު ލިބިފައި ނުވެއެވެ. އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ ޤާބިލުކަމާއި، އިޤުތިޞާދީ ރޭންޖާއި، ސަޤާފީ އެއްބައިވަންތަކަމަކީ ސުޕަޕަވަރއެއްގެ ގޮތުގައި ދެމި އޮވެވޭ ހަގީގީ ސިއްރެވެ.
