ތިނެއް ނޮވެންބަރަކީ ދިވެހިރައްޔިތުންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި، ދިވެހި ސިފައިންގެ ޤުރުބާނީގެ ދުވަހެކެވެ. 1988 ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނިރުބަވެރީން ދިން ނުރައްކާތެރި ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން ދިވެހީންނަށް ލިބިގެންދިޔަ މަތިވެރި ނަޞްރު ގުޅިފައިވަނީ ދިވެހީން އެ ދުވަހު ދައްކައިދިން އެއްބައިވަންތަކަމާއި، ދިވެހި ސިފައިން އެ ދުވަހުވީ މަތިވެރި ޤުރުބާނީއާއެވެ. އެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާ މާތްﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު ނާކާމިޔާބުކޮށްލީ ދިވެހީންނެވެ. ދިވެހި ސިފައިންގެ ހިތްވަރާއި ހިންމަތާއި މިންނަތުންނެވެ. އެ ދުވަހު ދިވެހީންނަށް ނަޞްރު ލިބިގެން ދިޔައީ ދިވެހީން ލެއާއި ފުރާނައިން މި ގައުމަށް ޓަކައި ޤުރުބާންވެގެންނެވެ. ނުރައްކާތެރި މި ނިރުބަވެރި ހަމަލާގައި ދިވެހީންގެ ތެރެއިން 19 މީހުން ޝަހީދުވިއެވެ. އޭގެތެރެއިން އަށް ބޭފުޅުންނަކީ ހިތްވަރުގަދަ ދިވެހި ސިފައިންނެވެ. އަނެއް 11 ބޭފުޅުންނަކީ އާންމު ރައްޔިތުންނެވެ. މި ހަމަލާގައި 39 ދިވެހީން ޒަޚަމުވިއެވެ. އެތައް ބަޔަކަށް ޖިސްމާނީގޮތުންނާއި ނަފުސާނީގޮތުން ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކާއި އަނިޔާތައް ލިބުނެވެ.

ތިނެއް ނޮވެންބަރުގެ ޢުދުވާނީ ޙަމަލާއަކީ މާދުރު މާޒީއެއްގައި ހިނގާފައިވާ ހާދިސާއެއް ނޫނެވެ. އެ ހާދިސާގައި ޔަތީމުވީ ދަރީންނާއި ހުވަފަތްވީ އަނބީންނާއި އެކަނިވެރިވީ މައިންބަފައިންގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން އަޅުގަނޑުމެންނާއެކު އެބައުޅެއެވެ. ދުޝްމަނުން ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާ ދެމުން ދަނިކޮށް ދުޝްމަނުންނާ ކުރިމަތިލުމަށް ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒުން ދުޝްމަނުންގެ ވަޒަންތަކުގެ ކުރިމައްޗަށް ނިކުން ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ ބައެއް ބޭފުޅުން ދުނިޔޭގައި އެބަތިއްބެވިއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ ހަމަލާތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހީންގެ ލެއިން މި ފަސްގަނޑު ތެމެމުންދިޔަ ހިތާމަވެރި އަދި އަސަރުގަދަ މަންޒަރުތައް ލޮލުންދުށް ދިވެހީން ހިތްތަކުގައި އެ ހަނދާންތައް އަދިވެސް އާރޯކަމާއި ތާޒާކަމާއެކު އެބަހުއްޓެވެ. އެ ދުވަހު އެއްވެސް ރަހުމެއްނެތި ދުޝްމަނުން ޖެހި ވަޒަންތަކުން ޒަޚަމުވީ މީހުންނާއި އެ މީހުންނަށް ފަރުވާ ދިނުމަށް އަމިއްލަ ފުރާނަ އަތްމައްޗަށް ލައިގެން މަސައްކަތްކުރި ދިވެހީން ވެސް އެބަތިއްބެވެ. ޒަޚަމުވެގެން ވެއްޓިފައިވާ މީހުން ނަގައިގެން އެބައިމީހުންގެ ކޮނޑުމަތީގައި ހޮސްޕިޓަލަށް އުފުލައިދިން ހިތްވަރުގަދަ ދިވެހީން އެ ވާހަކަތައް އެބަ ކިޔައިދެއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ އަނިޔާވެރި ބަޑީގެ ވަޒަންތަކުން ޒަޚަމުވީ ދިވެހީންގެ ހަށިގަނޑުގައި ހުރި ލަކުނުތަކުން ބުނެދެނީ އެ ދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަމާއި ނާމާންކަމެވެ. ދުޝްމަނުން އިންސާނީ އައްޑަނައިގެ ގޮތުގައި ބިރު ދައްކައިގެން ގެންގުޅުނު ދިވެހީންނާއި، ރަހީނުކުރި ދިވެހީންގެ ލޮލުން އަދިވެސް ފޫދެމުންދާ ކަރުނަތައް ބަޔާންކޮށްދެނީ އެ ދުވަހުގެ ނުރައްކާތެރިކަމެވެ. މިއީ ޚިޔާލީ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ.

ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ ހެންވޭރު ހާޖަރާގޭ ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީއާއި ސ. ހިތަދޫ ޕެރިސްހޮލިޑޭ ސަގަރު އަޙްމަދު ނާޞިރު އިސްވެ ތިބެގެން އަދި ދިވެހީންގެ އިތުރު މަދު ބައެއްގެ ބައިވެރިވުމާއެކު ސްރީލަންކާގެ ނިރުބަވެރި ޖަމާޢަތެއްކަމުގައިވާ ޕީޕަލްސް ރިބަރޭޝަން އޯގަނައިޒޭޝަން އޮފް ޓެމިލް އީލާމް (ޕްލޯޓް) ޖަމާޢަތާ ގުޅިގެން ދިން ހަމަލާއެކެވެ. ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތާއި ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީއާ ދެމެދުގައި ވީ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީއާއި ސަގަރު އަޙްމަދު ނާޞިރާއި ތަމަޅައިންގެ 80 ވަރަކަށް ހަނގުރާމަވެރިން ޒަމާނީ ހަތިޔާރާއެކު ރާއްޖެއައީ 1988 ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހު ފަތިހުއެވެ. ދުޝްމަނުންގެ ރޭވުމަކީ ދިވެހި ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒަށް ތިން ދިމާއަކުން ކުއްލިއަކަށް ހަމަލާދީ، ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ހިފައި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް ޤާނޫނީ ސަރުކާރު ބަދަލުކޮށް ދިވެހީންގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ހިންގުމެވެ. ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުންނާއި އިސް ބޭފުޅުންތަކެއް ރަހީނުކޮށް ސިފައިންނަށް އަމާން ދިނުމަށް މަޖުބޫރުކުރުވުމެވެ. ހަމަލާ ރޭވުމުގެ ތެރޭގައި ތަމަޅަ ހަނގުރާމަވެރިން ދެ ފަހަރެއްގެ މަތީން މާލެއައިސް ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ހުންނަގޮތާއި އެތަނަށް ވަދެވެން ހުރިގޮތްގޮތާއި ދިވެހި ސިފައިން ގެންގުޅޭ ހަތިޔާރުތަކަކީ ކޮބައިތޯ ބަލައިހަދާފައިވެއެވެ. އަދި ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒުގެ އެތެރޭގެ ޗާޓު ކުރަހައި، ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ނިރުބަވެރީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެނައުމަށްފަހު ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމާ ހަވާލުވާނެގޮތުގެ ރޭވުންތައް ވެސް ހުރީ ހަދާ ނިންމާފައެވެ.

ދުޝްމަނުން ރާއްޖެއައީ ވަރަށް ފޮނި އުންމީދުތަކަކާއެކުގައެވެ. އަދި ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒަށްދޭ ކުއްލި ހަމަލާއާއެކު ދާދި އަވަހަށް އެ މީހުންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ގެންދެވިދާނެކަމަށް ހީކޮށްގެންނެވެ. ނިކަން އަވަހަށް ދިވެހި ސިފައިން އަމާންދޭނެ ކަމަށް ހީކޮށްގެންނެވެ. އެކަމަކު ކަން ވީ ދުޝްމަނުން ހީކުރިގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ދުޝްމަނުން ހީކުރި ވަރަށްވުރެ ދިވެހި ސިފައިން މާ ހިތްވަރުގަދައެވެ. ދުޝްމަނުން ހީކުރިވަރަށް ވުރެ ދިވެހީން ދިވެހި ގައުމު ދެކެ މާ ލޯބިވެއެވެ. މިނިވަންކަމާއި ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤުލާލު ދަމަހައްޓަން ދިވެހީން ފުރާނައިން ވެސް ޤުރުބާންވާން ތިބިކަން ދައްކައިދިނެވެ.

ދުޝްމަނުންގެ ފުރަތަމަ ހަމަލާއާއެކު ދިވެހި ސިފައިން ރައްދުގައި ހަމަލާދޭން ފެށިއެވެ. ސިފައިންގެއިން ފުރަތަމަ ރައްދު ހަމަލާދިނީ ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒުގެ މައިގޭޓު ގާޑުކޮށްގެން ހުރި އެންމެ 20 އަހަރުގެ ޒުވާނެކެވެ. އެ ޒުވާނާ އޭނާގެ ދީނީ އަދި ޤާނޫނީ ވާޖިބު އަދާކުރިލެއް ފުރިހަމަކަމުން ދުޝްމަނުން ވެސް ހައިރާންވިއެވެ. އޭނާގެ ހިތްވަރުގަދަ އަދި ޖެހިލުންކުޑަ ޢަމަލުގެ ސަބަބުން ދުޝްމަނުންގެ މުޅި ޕްލޭން ފޭލިކޮށްލިއެވެ. ސިފައިންގެ އެތެރޭގައި ތިބި ސިފައިންނާއި ފަތިހު ނިދާފައިތިބި ސިފައިންނަށް ވެސް ބަޑިގުދަނުން ހަތިޔާރު ނަގައިގެން ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ޖިހާދަށް ނުކުމެ ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ދިފާޢުކުރާނެ ފުރުސަތު އެ ޒުވާނާ ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެގެން ހޯދައިދިނެވެ. އެއީ ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމެވެ. އެއީ ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ޤައުމީ ބަޠަލެވެ.

ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމް ޝަހީދުވީއިރު އެއީ ސިފައިންގެ އެންމެ ޖޫނިއަރ ރޭންކުކަމުގައިވާ ޕްރައިވެޓް ރޭންކުގެ ޒުވާނެކެވެ. ނަމަވެސް އޭނާގެ އެ މަތިވެރި ޤައުމީ ޚިދުމަތާއި ދީނާއި ގައުމަށްޓަކައި ވެވަޑައިގެންނެވި މަތިވެރި ފިދާއާއި ޤުރުބާނީގެ ސަބަބުން އޭނާގެ ނަންފުޅަށް ދިވެހީން ވަނީ ދިވެހީންގެ ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ޤައުމީ ބަޠަލުގެ ޢިއްޒަތް އަރުވާފައެވެ. އެ ހިތްވަރުގަދަ ޒުވާނާގެ އަތުގައި ހުރި ވަޒަން ހުސްވެ، ޝަހީދުވެގެން ވެއްޓިވަޑައިގަތީ ދިވެހީންގެ މިނިވަންކަން ދިފާޢުކޮށްދެއްވައި، އަދި ދިވެހީންގެ މިނިވަންކަން ދިފާޢުކުރާނެ ފުރުސަތު ހޯއްދަވައިދެއްވާފައެވެ. ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމަށް ސިފައިންގެ މައިގޭޓުން އެތެރެއަށް ވެންނެވެން އޮތެވެ. އަދި ފޯރިއަށް ހުންނެވި މަގާމު ދޫކުރައްވައި ފުރާނައައިގެން ސަލާމަތްވެގެން ވަޑައިގެންނެވޭނެ ފުރުސަތު ވެސް ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއިން އެއްވެސް ގޮތެއް ޚިޔާރުނުކުރައްވައި ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމް ޚިޔާރުކުރެއްވީ އެންމެ ފަހު ނޭވަޔާ ޖެހެންދެން ވެސް ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ޖިހާދު ކުރެއްވުމަށެވެ. އެންމެ ފަހުން ދީނާއި ގައުމުގެ ޙައްޤުގައި ފަޚުރުވެރިކަމާއެކު ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވީއެވެ.

ދުޝްމަނުން ރާވާފައިވަނީ ސިފައިންގެ މައިގޭޓާއި، އޭރުގެ ފުލުސްއޮފީހުގެ ގޭޓާއި، ސިފައިންގެ މަގުމަތީފާރުގެ ހުޅަނގުދެކުނު ކަން ގޮއްވާލައިގެން އެތަނުން ސިފައިންގެއަށް ވަދެގަންނާށެވެ. އެކަމަކު މާތްﷲގެ ވާގިފުޅާއި ދިވެހި ސިފައިންގެ ހިތްވަރުގަދަ ޖިހާދުގެ ސަބަބުން ދުޝްމަނުންނަށް އެއިން އެއްވެސް ތަނަކުން ސިފައިންގެ އެތެރެއަކަށް ވަދެގަނެވޭ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. ހަމަލާގެ ވަރަށް ކުރީކޮޅު ދުޝްމަނުންގެ އޮޕަރޭޝަން ކޮމާންޑަރަކަށް ހުރި ވަސަންތީއާއި އޭނާގެ އެހީތެރިޔާ ޖޫލީ ދިވެހި ސިފައިން ދިން ހަމަލާތަކުގައި މަރާލިއެވެ. އަދި ދުޝްމަނުންގެ އެކްސްޕްލޯސިވް އެކްސްޕާޓަކަށް ހުރި އައްޕި ވެސް ސިފައިން ދިން ހަމަލާއެއްގައި މަރާލިއެވެ. އެ ހިސާބުން ދުޝްމަނުންގެ ކޮމާންޑް އެންޑް ކޮންޓްރޯލް ގެއްލުނެވެ. އެ ހިސާބުން ދުޝްމަނުން ޚިޔާރުކުރީ އިތުރަށް އަނިޔާވެރިކަމެވެ. މާލޭގެ ފަޅުއޮޑިފަހަރަށް އަރައި ބަޑިން ބިރުދައްކައިގެން އާންމު ރައްޔިތުން ބާލައިގެން ގެނެސް އިންސާނީ އައްޑަނައިގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަން ފެށީއެވެ. އާންމު ރައްޔިތުން ޖުމްހޫރީ މައިދާނާއި ރައީސް އޮފީހާއި ޣާޒީ ބިލްޑިންގއާ ދޭތެރޭގައި ކަނީރުހިނގުމުގައި ބައިތިއްބައިގެން އެ މީހުން ނިވައިފަތްގަނޑަކަށް ހަދައިގެން ތިބެ ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާދޭން ފެށިއެވެ. އެހެން ހެދުމުން ދުޝްމަނުންނަށް ހަމަލާދިނުމަށް ސިފައިންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ދަތިވެގެން ދިޔައެވެ.

ކާނެއެއްޗެއް އަދި ބޯނެ ފެންފޮދެއް ވެސް ނުދީ އެތައް ގަޑިއިރެއްވަންދެން އެ ބިރުވެރިކަމުގައި ދިވެހީން ގެންގުޅުނެވެ. ނަމަވެސް ބަނޑު ފުރާނަ މުއްތިކުރުމަށް ނުވަތަ އަމިއްލަ ފުރާނަ ސަލާމަތްކުރުމަށް އޭގެތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކު ދުޝްމަނުންނާ އެއްބައިވެފައެއް ނުވެއެވެ. ހަމައެގޮތަށް ދުޝްމަނުން އެކްސްޕްލޯސިވް ބޭނުންކޮށްގެން ސިފައިންގެ މަގުމަތީ ފާރު ފޫދުއްވާލިޔަސް ދުޝްމަނުންނަށް ދިވެހި ސިފައިންގެ އީމާންތެރިކަމާއި ޢަޒުމާއި ހިތްވަރު ފޫދުއްވައެއް ނުލެވުނެވެ. ސިފައިންގެ އެތެރޭގައި އޭރު ތިބި ހުރިހާ ސިފައިން ޢަޒުމާއި ހިތްވަރާއެކު ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ދިފާޢުކުރިއެވެ. ދުޝްމަނުން ފަހަތަށް ޖެއްސިއެވެ. އާރުޕީޖީއާއި މޯޓަލް ސެލުން ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާދެމުން ދިޔައެވެ. ސިފައިން ޒަޚަމުވަމުން ވެސް ދިޔައެވެ. އެކަމަކު ސިފައިންގެ އެންމެންގެ ޢަޒުމަކަށް ވީ އެންމެ ފަހު މީހާއާ ޖެހެންދެން ވެސް ދުޝްމަނުންނަށް އަމާން ނުދިނުމެވެ.

ދުޝްމަނުން ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާދޭން ފެށުމާއެކު ސިފައިންގެ އެތެރޭގެ ކޮމާންޑަރެއްގެ ގޮތުގައި ލީޑުކުރެއްވީ އޭރު މޭޖަރ ރޭންކުގައި ހުންނެވި މުޙައްމަދު ޒާހިރެވެ. އެއީ ފަހުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރުގެ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސްގެ މަޤާމު އަދާކުރެއްވި މޭޖަރ ޖެނެރަލް (ރިޓަޔަރޑް) މުޙައްމަދު ޒާހިރެވެ. އެ މަނިކުފާނަށް އޭރު ސިފައިންގެ އެތެރޭގައި ތިއްބެވި ހުރިހާ ރޭންކެއްގެ ސިފައިން ވެސް ވަރަށް ބޮޑު އެއްބާރުލުމެއް ދެއްވިއެވެ. ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރެއްވިއެވެ. އޭރު ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެއިން ބޭރުން އަސްކަރީ ތަމުރީނު ހައްދަވާފައިވާ ބޭފުޅުން މަދެވެ. އެ ދުވަހު އޭގެތެރެއިން މޭޖަރ މުޙައްމަދު ޒާހިރުގެ އަރިހުގައި އެންމެ ހަރަކާތްތެރިކޮށް މަސައްކަތް ކުރެއްވީ ލެފްޓިނެންޓް މޫސާ ޢަލީ ޖަލީލެވެ. ފަހުން އެ މަނިކުފާނު ވަނީ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގެ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސްގެ މަޤާމާއި، ދިފާޢީ ވަޒީރުކަމުގެ މަޤާމު ވެސް އަދާކުރައްވާފައެވެ.

ދީނާއި ގައުމަށް ޓަކައި ސިފައިން ޖިހާދު ކުރަމުން ދިޔައިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ސިފައިންގެ އެންމެ މަތީވެރިޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމު ސިފައިންގެ އިސް ބޭފުޅުންނަށް ފޯނުން ގުޅުއްވައި މަޢުލޫމާތު ސާފުކުރައްވައި ސިފައިންނަށް ހިތްވަރު ދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. އަދި އެ މަނިކުފާނަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާ ބައެއް އިރުޝާދުތައް ވެސް ދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ޖިހާދު ކުރަމުން ގެންދިޔަ ސިފައިން، ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ދިފާޢުކުރަމުން ގެންދިޔައިރު މާލެ ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވަމުން ގެންދިޔަ ސިފައިން ވެސް ވަރަށް ޚިދުމަތްތެރި މުހިންމު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިއެވެ. އޭގެތެރެއިން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއްކަމަކީ ސިފައިންގެ ބަޑިގުދަނުގެ އެތެރޭގެ ކޮލަރުގެ ތަޅުގަނޑި ސިފައިންގެ ވެރިޔާގެ ނާއިބު ދިރިއުޅުއްވާ މއ. ކިނބިގަސްދޮށުގޭގައި އޮއްވައި ނަގައިގެން ގެނެސް ސިފައިންގެ ދެކުނު ފާރުމަތިން ސިފައިންގެ ތެރެއަށް އެއްލައި ސިފައިންނަށް ބަޑިގުދަން ހުޅުވޭނެގޮތް ފަހިކޮށްދިނުމެވެ. މާލެތެރޭގައި އަދި ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ކިނބިގަސްދޮށުގެ ސަރަހައްދުގައި ދުޝްމަނުން ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދަނިކޮށް މި ހިތްވަރުގަދަ މަސައްކަތްކުރެއްވި ދެ ބޭފުޅުންނަކީ އޭރުގެ ކޯޕްރަލް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީއާއި ކޯޕްރަލް ފަރުޙަތު ޝަހީރެވެ. ސިފައިންގެ ދެކުނުން އޮންނަ މެދުޒިޔާރަތް މަގުގައި ދުޝްމަނުން ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދަނިކޮށް އެ މަގަށް ނުކުމެ ސިފައިންގެ ދެކުނު ފަރާތު ފާރުމަތިން ތަޅުދަނޑިފަތި ސިފައިންގެތެރެއަށް އެއްލީ ކޯޕްރަލް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީއެވެ. އެއީ ފަހުން ބްރިގޭޑިއަރ ޖެނެރަލް (ރިޓަޔަރޑް) އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީއެވެ.

ތިނެއް ނޮވެންބަރުގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއާ ގުޅިގެން ދިވެހި ސިފައިން ކުރި އެންމެ ޖެހިލުންކުޑަ ޢަމަލަކީ ދުޝްމަނުން ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާ ދެމުން ދަނިކޮށް ރެކީ ޕެޓްރޯލަށް ބޭރަށް ނުކުތުމެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ މަސައްކަތް ކުރީ ދެ ބަހެއްގައި ބޭރަށް ނިކުންނާށެވެ. ސިފައިންގެ މައިގޭޓަށް ދުޝްމަނުން ދީފައިވާ ހަމަލާތަކުގެ ސަބަބުން އެތެރޭ ގޭޓު ތާށިވެފައި ހުރުމުން ގޭޓު ހުޅުވޭގޮތެއް ނުވިއެވެ. އަދި ޓްރެކްޓަރެއް ބޭނުންކޮށްގެން ގޭޓު ނައްޓުވާލަން ކުރި މަސައްކަތް ވެސް ކާމިޔާބެއް ނުވިއެވެ. އެހެންވެ ފަހުން ބޭރަށް ނުކުތީ ފައިމަގުގައެވެ. ފުލުސް އޮފީސް ގޭޓުން ބޭރަށް ނިކުތް ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ ތެރެއިން ތިން ބޭފުޅުން ޝަހީދުވެވަޑައިގަތެވެ. އެ ބޭފުޅުން ބޭރަށް ނުކުމެވަޑައި ގެންނެވީ ވެސް އެކަމުގެ ނުރައްކާތެރިކަން އެނގިވަޑައިގެން ތިއްބަވައެވެ. އެ ބޭފުޅުން ބޭރަށް ނުކުންނަވަމުން ކުރެއްވި ވަސިއްޔަތްތަކުން އެކަން އެނގެއެވެ. އެ ބޭފުޅުން ސިފައިންނަށް ކުރެއްވި އެންމެ ވަރުގަދަ ވަސިއްޔަތަކީ ދުޝްމަނުންގެ ކުރިމަތީގައި އަމާން ނުދިނުމެވެ. ސިފައިންގެ މަރުކަޒުން ސިފައިންގެ ބަޔަކު ހަތިޔާރާއެކު ބޭރަށް ނުކުމެގެންދިޔަ މަންޒަރު ދުޝްމަނުންނަށް ފެނުމާއެކު ވަރަށް ވަރުގަދަ ހަމަލާތަކެއް ދިނެވެ. ސިފައިންގެ ޖެހިލުންކުޑަ މި ޢަމަލު ވެގެން ދިޔައީ ދުޝްމަނުންގެ ހިތްތަކަށް ބިރުވެރިކަން ވަދެގެންދިޔަ ސަބަބަކަށެވެ. މާލެ ތެރޭގައި އެބައިމީހުންނަށް އެއްވެސް އަމާންކަމެއް ދެން ނެތްކަން ގަބޫލުކުރެވުނު ޢަމަލަކަށެވެ. އެ ހިސާބުން ދުޝްމަނުން މަސައްކަތްކުރީ ރާއްޖެ ދޫކޮށް ފިލައިގެން ދިއުމަށެވެ.

ދުޝްމަނުންނަށް ދިވެހި ސިފައިން ބަލިނުކުރެވޭނެކަމާއި އަދި ދިވެހި ސިފައިންނަކީ އެއަށްވުރެ މާ ހިތްވަރުގަދަ ޢަޒުމު ވަރުގަދަ ބައެއްކަމާ އަދި އާންމު ރައްޔިތުން ތިބީ ދިވެހި ސިފައިންނާއި ސަރުކާރާ އެކުގައިކަން ޔަޤީންވުމުން އެ މީހުން މަސައްކަތްކުރީ ދިވެހިރާއްޖެ ދޫކޮށް ފިލައިގެންދާށެވެ. ދުޝްމަނުން މާލޭ ބަނދަރުގައި އޮތް ޕްރޮގްރެސްލައިޓް ކިޔާ އާގުބޯޓެއް ހައިޖެކްކުރީ އެކަމަށެވެ. ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ބަޔަކު އެ ބޯޓަށް އެރުވިއެވެ. ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއާ ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަސްކަރީ އެހީ ދިނުމަށް ރާއްޖެއައި އިންޑިއާ ސިފައިން މާލޭ ވައިގެ ބަނދަރަށް ފޭބިއިރު ދުޝްމަނުން ބަލިވެގެން ދިވެހިރާއްޖެ ދޫކޮށް ދިއުމަށް ދަތުރަށް ފަށައިފިއެވެ. އެހެން ކަމުން ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާގައި ދިވެހީންނަށް ނަޞްރާއި ކާމިޔާބު ލިބިގެން ދިޔައީ ބޭރުގެ އެހެން އެއްވެސް ބައެއް ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކޮށްގެންނެއް ނޫނެވެ. ދިވެހި ސިފައިން ކުރި މަތިވެރި ޖިހާދުގެ ސަބަބުންނެވެ. ދިވެހި ސަރުކާރާއި ދިވެހިރައްޔިތުން އެކަތިގަނޑެއްގެ ގޮތުގައި ތިބުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.

ތިނެއް ނޮވެންބަރުގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއާ ގުޅިގެން އިންޑިއާ ސަރުކާރުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް ވެދެއްވި އަސްކަރީ އެހީތެރިކަމަކީ ވަރަށް ބޭނުންތެރި މުހިންމު އެހީތެރިކަމެކެވެ. ދުޝްމަނުން ދިވެހީންގެ ބަޔަކު ރަހީނުކޮށްގެން ފިލައިގެން ދާން ކުރި މަސައްކަތް ހުއްޓުވައި ރަހީނުން ސަލާމަތްކޮށް، ދުޝްމަނުން ޤާނޫނުގެ ކުރިމައްޗަށް ގެނެސްދިނީ އިންޑިއާ ސިފައިން ހިންގި ޚާއްޞަ އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަންގައެވެ. އެ އޮޕަރޭޝަން ކުރިއަށް ގެންދިޔައީ މި އޮޕަރޭޝަންގައި އިންޑިއާ ސިފައިން ބޭނުންކުރި ތިން މަނަވަރުގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑު މަނަވަރުކަމުގައިވާ އައިއެންއެސް ގޯދާވަރީގައި ދިވެހި ސިފައިންގެ އިސް ހަތަރު ބޭފުޅަކު ތިއްބަވައިގެން ޖޮއިންޓް އޮޕަރޭޝަނެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ތިނެއް ނޮވެންބަރުގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާ ފެށުމާއެކު ސިފައިންގެއިން ބޭރުގައި ތިބި ސިފައިންގެ ގިނަ ބަޔަކު ސިފައިންގެއަށް ދިއުމަށް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި މާލެ ތެރޭގައި ޒޯން ޑިއުޓީގައި އުޅުނު ސިފައިންނާއި ގޭރޭ ސިފައިން ވެސް ހިމެނެއެވެ. ސިފައިންގެއަށް ވަންނަން ދިޔަ ސިފައިންގެ ތެރެއިން ދުޝްމަނުންނަށް ފެނުނު މީހަކަށް ވިއްޔާ ހަމަލާދިނެވެ. އެ ހަމަލާތަކުގައި ސިފައިންގެ ބައެއް ބޭފުޅުން ޝަހީދުވިއެވެ. އަދި ބައެއް ބޭފުޅުންނަށް ވަރަށް ބޮޑެތި ޒަޚަމުތައް ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. މާލެ ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވި ބައެއް ސިފައިން ވެސް މި ޖިހާދުގައި ވަރަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރެއްވިއެވެ. މިގޮތުން އޭރު މާލޭ ބަނދަރުގައި އޮތް އޮމާންގެ މަނަވަރަކަށް ބައެއް ސިފައިން ގޮސް އަސްކަރީ އެހީތެރިކަމެއް ލިބޭތޯ މަސައްކަތްކުރިއެވެ. އަދި ގިރިފުށްޓަށް ގޮސް ހަތިޔާރު ގެނައެވެ. މާލެ ތެރޭގައި ދުޝްމަނުން އުޅޭނޫޅޭގޮތް ބަލައި މޮނީޓަރ ކުރިއެވެ. ޒަޚަމުވެގެން މީހުންތައް ގެންދާން ފެށުމުން ހޮސްޕިޓަލުގެ ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓިއެވެ. ސިފައިންގެވެރިޔާއާއި ސިފައިންގެ ވެރިޔާގެ ނާއިބުގެ ސަލާމަތީ ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓެވިއެވެ. އަދި އިންޑިއާ ސިފައިން ހުޅުލެއަށް ފޭބުމުން އެ މީހުންނަށް މާލެ އާދެވޭނެގޮތް ހަމަޖައްސައިދިނެވެ. މީގެތެރެއިން ގިނަ ކަންތައްތަކެއްގައި އިސް ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި ހަރަކާތްތެރިވެވަޑައިގަތީ ލެފްޓިނެންޓް އަޙްމަދު ޒާހިރެވެ. އެއީ ފަހުން ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) އަޙްމަދު ޒާހިރެވެ.

ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހުގެ އިރު އަރައިގެން މެންދުރެއްހާތަނަށް ދިޔައިރު ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކަށް އެ ދުވަހުގެ ބިރުވެރި ޚަބަރުތައް ލިބެންފެށިއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެއަޑުގެ ޚިދުމަތް ނުލިބޭތީ ސާފު ތެދު މަޢުލޫމާތެއް ލިބޭނެ އެހެން ގޮތެއް އޭރަކު ނެތެވެ.  ބީބީސީއާއި ބީބީސީއާ ހަވާލާދީ ބޭރުގެ ރޭޑިއޯތަކުން ކިޔާ ޚަބަރުތައް ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނު ސެޓާއި ވޯކީޓޯކީ މެދުކޮށް ރަށްރަށަށް ލިބެމުން ދިޔައެވެ. ފުރަތަމަ ޚަބަރު ލިބެމުން ދިޔައީ ބޭރުގެ ބަޔަކު ހަތިޔާރާއެކު މާލެ އަރައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާއި ވަޒީރުންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބޭފުޅުންތަކެއް ހައްޔަރުކޮށް، ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ހިފައިފި ކަމަށް ބުނެއެވެ. މި ބިރުވެރި ދޮގު ޚަބަރުތައް ފެތުރެމުން ދަނިކޮށް އަމިއްލަ ފަރުދުންގެ ބުރަ މަސައްކަތުން ތެދު ޚަބަރުތައް ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނު ސެޓު މެދުވެރިކޮށް މުޅި ރާއްޖެއަށް ފޯރުކޮށްދޭން ފެށިއެވެ. އަދި ކާބޯތަކެއްޗާއި ސާފުތެލަށް ބަލައިގެން އުޅުމަށް ނަސޭހަތްދީ މި ނުރައްކާތެރި ހާލަތުގައި އާންމު ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ޢަމަލުތައް ބަހައްޓަންވީ ގޮތުގެ ބައެއް އިރުޝާދުތައް ވެސް ދެމުން ގެންދިޔައެވެ. މި މަސައްކަތް އިސްވެ ކުރެއްވީ އޭރު އައިޑީކާޑު ހެދުމުގެ މަސައްކަތުގައި ނ. އަތޮޅުގައި ހުންނެވި ސައިކުރާ އިބްރާހީމް ނަޢީމެވެ.

ދިވެހީން އެ ދުވަހު ތިބީ އެއް ވިސްނުމެއްގައެވެ. އެއް ފިކުރެއްގައެވެ. އެއީ ޤައުމީ ވިސްނުމާއި ޤައުމީ ފިކުރެއެވެ. ދިވެހީން މިސްކިތްތަކަށް އަރައި ނަމާދުކޮށް ނަޞްރުދެއްވުން އެދި ދުޢާކޮށް ހެދިއެވެ. ދިވެހީންގެ އެއްބައިވަންތަކަން ވަރަށް މަތީ ދަރަޖައަކަށް ދައްކައިދިނެވެ. އެންމެ ފަހުން މާތްﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު ދިވެހީންނަށް ނަޞްރު ލިބިގެން ދިޔައެވެ. އެ ދުވަހަކީ ދިވެހީންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި ޤުރުބާނީ ފެނިގެންދިޔަ ދުވަހެކެވެ. އެއީ ދިވެހީން ލެއާއި ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެގެން ދިވެހީންގެ މިނިވަންކަން ދިފާޢުކުރި ދުވަހެކެވެ. އެ ދުވަސް މިއަދު ފާހަގަކުރަމުން މިދަނީ ދިވެހީންގެ ފަޚުރުވެރި ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ގޮތުގައެވެ. 

ޝެއަރކުރެއްވުމަށް
fb-share-icon
Tweet